Данііл Хармс Па-першае і па-другое

Апавяданні для дзяцей

Казка

– Вось, – сказаў Ваня, паклаўшы на стол сшытак, – давай пісаць казку.

– Давай, – адказала Аленка і села на крэсла.

Ваня ўзяў аловак і напісаў:

“Жыў-быў кароль...”

Тут Ваня задумаўся і падняў вочы да столі. Аленка зазірнула ў сшытак і прачытала, што напісаў Ваня.

– Такая казка ўжо ёсць, – сказала Аленка.

– А адкуль ты ведаеш? – спытаў Ваня.

– Ведаю, таму што чытала, – адказала Аленка.

– Ну, і пра што там гэтая казка? – спытаў Ваня.

– Ну, пра тое, як кароль піў гарбату з яблыкамі і раптам падавіўся, а каралева стукнула яго па спіне, каб кавалачак яблыка выскачыў назад з горла. А кароль падумаў, што каралева б'ецца, і стукнуў яе шклянкай па галаве. Тады каралева раззлавалася і стукнула караля талеркай. А кароль стукнуў каралеву міскай. А каралева стукнула караля крэслам. А кароль ускочыў і стукнуў каралеву сталом. А каралева паваліла на караля буфет. Але кароль вылез з-пад буфета і шпурнуў у каралеву каронай. Тады каралева схапіла караля за валасы і выкінула яго ў акенца. Але кароль залез назад у пакой праз другое акно, схапіў каралеву і запхнуў яе ў печку. Але каралева вылезла праз комін на дах, потым спусцілася па громаадводзе ў сад і праз акно вярнулася назад у пакой. А кароль у гэты час раскладаў агонь, каб спаліць каралеву. Каралева падкралася адзаду і піхнула караля. Кароль паляцеў у печку і там згарэў. Вось і казка ўся, – сказала Аленка.

– Вельмі дурная казка, – сказаў Ваня. – Я хацеў напісаць зусім іншую.

– Ну, пішы, – адказала Аленка.

Ваня ўзяў аловак і напісаў:

“Жыў-быў разбойнік...”

– Чакай! – крыкнула Аленка. – Такая казка ўжо ёсць!

– Я не ведаў, – адказаў Ваня.

– Ну як жа, – сказала Аленка, – няўжо ты не ведаеш, як адзін разбойнік, ратуючыся ад варты, ускочыў на каня, ды з размаху пераваліўся на другі бок і ўпаў на зямлю. Разбойнік падняўся, пагразіў кулаком, скокнуў на каня і зноў перамахнуў праз яго і паляцеў на зямлю. Тады разбойнік выхапіў з-за паса пісталет, стрэліў з яго ў паветра і зноў скокнуў на каня, але з такой сілай, што зноў перамахнуў праз яго і пляснуўся аб зямлю і зламаў сабе нагу. А конь адышоў убок. Разбойнік, накульгваючы, падбег да каня і стукнуў яго кулаком па лобе. Конь збег. У гэты час прыскакалі вартавыя, схапілі разбойніка і адвялі яго ў вязніцу.

– Ну, значыць, пра разбойніка я пісаць не буду, – сказаў Ваня.

– А пра каго тады будзеш? – спытала Аленка.

– Я напішу казку пра каваля, – сказаў Ваня.

Ваня напісаў:

“Жыў-быў каваль...”

– Такая казка таксама ёсць! – закрычала Аленка.

– Ну? – сказаў Ваня і паклаў аловак.

– Дык вось, – сказала Аленка, – жыў-быў каваль. Каваў ён аднойчы падкову і так замахнуўся малатком, што малаток сарваўся з дзяржальна, вылецеў у акно, забіў чатырох галубоў, стукнуўся аб пажарную вежу, адляцеў убок, разбіў акно ў дамку брандмайстра і вылецеў на вуліцу, зваліў на зямлю ліхтарны слуп, збіў з ног прадаўца марозіва і стукнуў па галаве Карла Іванавіча Шустэрлінга, які на хвілінку зняў капялюш, каб праветрыць сваю патыліцу. Стукнуўшыся аб галаву Карла Іванавіча Шустэрлінга, малаток паляцеў назад, зноў збіў з ног прадаўца марозіва, скінуў з даху двух катоў, што зацята біліся, перавярнуў карову, забіў чатырох вераб'ёў і зноў заляцеў у кузню, і сеў наўпрост на сваё дзяржальна, якое каваль яшчэ працягваў трымаць у правай руцэ. Усё гэта адбылося так хутка, што каваль нічога не заўважыў і працягваў далей каваць падкову.

– Ну, значыцца, калі пра каваля казку ўжо напісалі, тады я напішу казку пра самога сябе, – сказаў Ваня і напісаў:

“Жыў-быў хлопчык Ваня...”

– Пра Ваню таксама ёсць казка, – сказала Аленка. – Жыў-быў хлопчык Ваня, і вось аднойчы пайшоў ён да...

– Чакай, – сказаў Ваня, – я хацеў напісаць казку пра самога сябе.

– І пра цябе ўжо казку напісалі, – сказала Аленка.

– Не можа быць! – сказаў Ваня.

– А я табе кажу, што ёсць, – сказала Аленка.

– Ды дзе ж яна ёсць? – здзівіўся Ваня.

– А вось купі часопіс “Чыж” нумар сем і там прачытаеш казку пра самога сябе, – сказала Аленка.

Ваня купіў “Чыжа” №7 і прачытаў вось гэтую самую казку, якую толькі што прачытаў ты.

Па-першае і па-другое

Па-першае, заспяваў я песеньку і пайшоў.

Па-другое, падыходзіць да мяне Пецька і кажа: “Я з табой пайду”. І мы абодва пайшлі, прыпяваючы песенькі.

Па-трэцяе, ідзем мы і бачым – стаіць на дарозе чалавек, ростам з вядро.

“Ты хто такі?” – спыталі мы яго. – “Я самы маленькі чалавек у свеце”. – “Хадзем з намі”. – “Хадзем”.

Ідзем мы далей, але маленькі чалавек не можа за намі ўгнацца. Бегма бяжыць, а ўсё адно адстае. Тады мы яго ўзялі за рукі. Пецька за правую, а я за левую. Маленькі чалавек павіс у нас на руках, ледзь нагамі зямлі кранаецца. Пайшлі мы гэтак далей. Ідзем усе ўтрох і песенькі насвістваем.

Па-чацвертае, ідзем мы і бачым – ляжыць ля гасцінца чалавек, галаву на пянёк паклаў, а сам такі доўгі, што не відаць, дзе ногі заканчваюцца. Падышлі мы да яго бліжэй, а ён як ускочыць на ногі ды як стукне кулаком па пяньку, дык пянёк пад зямлю і пайшоў. А доўгі чалавек азірнуўся навокал, убачыў нас і кажа: “Вы, – кажа, – хто такія, каб мой сон трывожыць?” – “Мы, – кажам мы, – вясёлыя рабяты. Хочаш з намі?” – “Добра”, – кажа доўгі чалавек ды як ступіць адразу метраў на дваццаць. “Эй, – крычыць яму маленькі чалавек. – Пачакай нас трошкі!” Схапілі мы маленькага чалавека і пабеглі за доўгім. “Не, – кажам мы, – так нельга, ты маленькімі крокамі хадзі”.

Пайшоў доўгі чалавек маленькімі крокамі, а сэнсу? Дзесяць крокаў зробіць і знікае з вачэй. “Тады, – кажам мы, – няхай маленькі чалавек табе на плячо сядзе, а нас ты пад пахі вазьмі”. Пасадзіў доўгі чалавек маленькага сабе на плячо, а нас пад пахі ўзяў і пайшоў. “Табе зручна?” – кажу я Пецьку. “Зручна, а табе?” – “Мне таксама зручна”, – кажу я. І засвісталі мы вясёлыя песенькі. І доўгі чалавек ідзе і песенькі насвіствае, і маленькі чалавек у яго на плячы сядзіць і таксама свішча-заліваецца.

Па-пятае, ідзем мы і бачым – стаіць у нас на дарозе асёл. Узрадаваліся мы і надумалі на асле ехаць. Першым паспрабаваў доўгі чалавек. Перакінуў ён нагу праз асла, а асёл яму ніжэй за калена. Толькі хацеў доўгі чалавек на асла сесці, а асёл узяў ды пайшоў, і доўгі чалавек з усяго размаху на зямлю сеў. Паспрабавалі мы маленькага чалавека на асла пасадзіць. Ды толькі асёл некалькі крокаў зрабіў – маленькі чалавек не ўтрымаўся і зваліўся на зямлю. Потым устаў і кажа: “Няхай доўгі чалавек мяне зноў на плячы панясе, а ты з Пецькам на асле едзь”. Селі мы, як маленькі