долу, як бедны змораны лісток.

– Пастарайся паспаць, – сказала Сью. – А я пайду паклічу Бермана, каб ён мне папазіраваў для патрэта старога пустэльніка-рудакопа. Я на хвілінку. І не падумай уставаць, пакуль я не вярнуся.

Стары Берман таксама быў мастаком і жыў на першым паверсе пад імі. Яму было за шэсцьдзесят і ў яго была барада, як у Майсея Мікеланджэла, што спускалася завіткамі з ягонай галавы сатыра ўздоўж цела чарцяняці. Берман быў мастаком-няўдальцам. Сорак гадоў ён арудаваў пэндзлем, але і на крок не наблізіўся да сваёй Пані, каб хаця дакрануцца да краю ейных адзежаў. Ён заўсёды збіраўся напісаць шэдэўр, але так ніколі й не здолеў за яго ўзяцца. Апошнія колькі гадоў ён размалёўваў адно толькі крамныя шыльды і рэкламныя вывескі. Трохі зарабляў, пазіруючы тым маладым мастакам калоніі, што не маглі сабе дазволіць наняць натуршчыка-прафесіянала. Ён налягаў на джын і ўвесь час казаў, пра свой будучы шэдэўр. У астатнім жа гэта быў нікчэмны злы дзядок, які бязлітасна кпіў з усякай праявы мяккасці ў людзях і лічыў сябе верным вартавым сабакам, прыстаўленым ахоўваць дзвюх маладых мастачак з майстэрні пад дахам.

Сью знайшла Бермана ў яго змрочным заканурку, ад яго патыхала ядлоўцам. У куце на мальберце стаяла чыстае палатно, ужо дваццаць пяць гадоў гатовае прыняць на сябе першы мазок шэдэўра. Яна расказала яму пра прымхі Джонсі і пра свой страх за яе, як бы тая насамрэч не адляцела, лёгкая і крохкая, як лісток, усё больш і больш безуважная і абыякавая да навакольнага свету.

З бляскам у чырвоных вачах стары Берман голасна агучыў сваю пагарду і насмешку над гэткімі ідыёцкімі вярозамі.

– Што? – ускрычаў ён. – Дзе такая дурасц відзіна ў свэці, каб людзі паміралі ат таго, што з беднай лазінкі ападае лісце? Не чув ніколі нічога дурнэйшага. Най, я нэ буду базіравац для твайго дурацкага пустэлніка! Як ты дасфаляеш ёй думац пра такія дурноцтвы? Вай, бедная малэнькая міс Ёнзі.

– Яна вельмі хворая і слабая, – сказала Сью, – ліхаманка памутніла ейны розум і забіла яго розным насланнём. Выдатна, містэр Берман, калі вы не хочаце мне пазіраваць, я вас не цягну. А пра вас я думаю, што вы невыносны стары пустабрэх!

– Усе вы, жанчыны, такія! – выгаркнуў Берман. – Хто казав, што я нэ буду базіравац? Шнэле. Я пайду з табой. Я вжо павгадзіны як гатоф ісці базіравац. Божэ! Гэта зусім нэ тое месца, дзе такая харошая міс, як міс Ёнзі, мусіц ляжац хфорай. Аднойчы я намалюю шэдэвр, і мы разам з’едзім адсюдавай. Каб мянэ нэладна быць!

Калі яны падняліся ў майстэрню, Джонсі спала. Сью апусціла завесу да самага падваконня і рукой паказала Берману ісці ў іншы пакой. Там яны падышлі да акна і са страхам зірнулі на лазіну плюшча. Потым, нічога не кажучы, пераглянуліся. З неба падаў нястомны халодны дождж уперамешку са снегам. Берман у старой блакітнай кашулі сеў на перакулены саганок, удаючы пустэльніка на кручы.

Калі нараніцу Сью прачнулася пасля гадзіннага сну, Джонсі ляжала, шырока расплюшчыўшы бязрадасныя вочы, утаропіўшыся ў захінутую зялёную фіранку.

– Развесь акно, я хачу паглядзець, – загадала яна шэптам.

Сью зморана паслухалася.

От жа ж! Нават пад дажджавым шротам і азвярэлымі раптамі ветру, што цэлую ноч шкуматалі дрэва, выстаяў і застаўся вісець на тле цаглянай сцяны адзін лісток плюшчу. Апошні на ўсёй лазіне. Цемнавата-зялёны ля сцяблінкі, жухлавата- і падгніла-жоўты на зубчатых краях, ён адважна трымаўся на лазіне дзесь у дваццаці футах над зямлёю.

– Апошні, – сказала Джонсі. – Я была ўпэўненая, што ён ападзе ўначы. Я чула вецер. Сёння і ён зляціць, а разам з ім памру і я.

– Бог з табой! – сказала Сью, сіхіляючы да падушкі свой пастарэлы твар. – Падумай хоць пра мяне, калі пра сябе не думаеш. Што са мной будзе?

Але Джонсі не адказала. Няма ў свеце самотнейшай істоты за чалавечую душу, што гатова выправіцца ў далёкае, таямнічае падарожжа. Насланнё завалодала ёй не на жарт, адну за адной абрываюцы ніці, што звязвалі яе з сябрамі і ўсім зямным.

Дзень зжыў сябе, але нават у прыцемках на тле сцяны было відаць, як самотны лісток плюшчу чапляецца сцяблінкай за лазу. І нават потым, з наступленнем ночы, калі на волю выбраўся люты паўночны вецер і дождж без перастанку грукаўся ў шыбы, барабанячы па злівах капежам з нізкіх галандскіх дахаў.

Ледзь толькі пачало віднець, бязлітасная Джонсі загадала падняць фіранку.

Лісток плюшчу, як і раней, быў там.

Джонсі доўга ляжала, гледзячы на яго. А потым паклікала Сью, што памешвала курыны булён на газавай плітцы.

– Сьюзі, мне так за сябе сорамна, – сказала Джонсі. – Нешта быццам утрымала там гэты апошні лісток, каб я ўбачыла, колькі ўва мне благога. Прагнуць смерці – вялікі грэх. Прынясі мне трохі свайго булёнчыку, і трохі малака з партвэйнам, і… не, прынясі мне спярша люстэрка і пару падушак пад галаву, я буду глядзець, як ты гатуеш.

А дзесьці праз гадзіну яна сказала:

– Сьюзі, калі-небудзь я намалюю Неапалітанскую затоку.

Папаўдні прыйшоў доктар. Калі ён сыходзіў, Сью прабачылася і выйшла з ім у калідор.

– Пяцьдзесят на пяцьдзесят, – сказаў доктар, паціскаючы худую, дрыготкую руку Сьюзі. – Старанны дагляд – і ўсё будзе добра. А цяпер мяне чакае яшчэ адзін пацыент, унізе. Берман яго зваць, таксама, відаць, мастак, як і вы. І таксама пнеўманія. Чалавек ён стары і кволы, хвароба не пашкадуе яго. Шанцаў у яго няма. Сёння яго забяруць у лякарню, там яму будзе лягчэй.

Наступным днём доктар сказаў Сьюзі:

– Ёй нічога не пагражае. Магу вас павіншаваць. Цяпер – толькі добрае харчаванне і дагляд. Гэтага дастаткова.

Пасля абеду Сью зайшла да Джонсі, якая з прыемнасцю вязала вельмі сіні і вельмі патрэбны ваўняны шалік, прысела на ложак і абняла Джонсі, разам з падушкамі й коўдрамі.

– Паслухай, мышка, ты павінная гэта ведаць, – сказала яна. – Містэр Берман памёр сёння ў лякарні ад пнеўманіі. Хвароба адолела яго ў два дні. Заўчора зранку швейцар знайшоў яго ў ягоным пакоі ўнізе, дык той паварушыцца не мог ад болю. Ягоная вопратка і абутак прамерзлі і былі наскрозь мокрыя. Ніхто не ведаў, дзе ён бадзяўся цэлую ноч – ды яшчэ ў такую непагадзь. Потым знайшлі ліхтар, які ўсё яшчэ гарэў, драбіны, што ляжалі не на сваім месцы, раскіданыя пэндзлі і палітру са змяшанымі зялёнай і жоўтай фарбамі, вось – зірні ў вакно, бачыш, сонейка, той апошні лісток плюшча на сцяне? Ты не заўважыла, што ён не трымціць і не рухаецца на ветры? Ах, любая ты мая, гэта і ёсць шэдэўр Бермана, – ён намаляваў яго ў тую ноч, калі з дрэва апаў апошні лісток.

пераклад з ангельскай – Сяржук Мядзведзеў

© Сяржук Мядзведзеў, пераклад, 2009