Ганна Атрошчанка Ліпачка

КАЗКІ

ЗМЕСТ

ДОМА І САЛОМА ЯДОМА

ЛІПАЧКА

ЯК АНТОСЬ СТАЎ ПТУШКАЙ

СЛОВА – НЕ САЖА…

ЗАЛІШНЯЯ ХВАЛА ПАВАЛІЦЬ І ВАЛА

ТАКОЕ РОЗНАЕ КАХАННЕ…

БУСЛІК

МЯТЛА

Аўтабіяграфія

ДОМА І САЛОМА ЯДОМА

Аднойчы з нябёсаў апусціўся малады Журавель. Напэўна, каб добра падсілкавацца перад далёкай дарогай, крышачку адпачыць. Жвава патупаў ён па зялёным лузе, нешта назбіраў у доўгую дзюбу… Потым – з цікавасцю азірнуўся навокал. Бачыць, зусім побач таўкуцца беласнежныя гусі. І такі вясёлы лямант узнялі, чуваць на ўсё наваколле. Здзіўлены падумаў пра сябе: «І чаму яны такія звонкагалосыя? Бач ты, якія сытыя, ды задаволеныя!»

Адразу накіраваўся ў іх бок, каб пацікавіцца:

– Даражэнькія, чаму вы такія сёння вясёлыя, радасныя? І чаму не адляцелі ў вырай? Ужо наступіў той час, калі трэба збірацца ў далёкую дарогу. Ці не бачыце, што жоўтая восень, быццам той старанны маляр, ужо кожны дзень фарбуе дрэвы? Ведайце: гэта – першая прыкмета хуткаму ліставею. Калі завітае сюды яшчэ халаднеча, што тады будзеце рабіць? Адарвіце на момант свае чырвоные дзюбы ад травіцы, зірніце ў неба! Усе пералётныя птушкі ўжо ўзялі правільны накірунак на Поўдзень…

Ганарліва расправіўшы доўгую шыю, нечаканы госць адразу пахваліўся, дзе быў, што бачыў у чужых мясцінах. Бо ніколі не сядзіць, нібыта той дзед стары на прызбе, а заўсёды падарожнічае. Старанна правёўшы адпаведную агітацыю, запрасіў сваіх новых знаёмцаў ляцець разам. Пры гэтым усяляк абяцаў, што і шлях пакажа, і ўсё як след раскажа.

Уважліва слухалі гусі Жураўліка, нечаму цікавіліся, пыталіся... На нейкі момант нават падалося, што зрабілі для сябе нейкія станоўчыя высновы. Параіліся ціхенька паміж сабой, дый рашуча кажуць цікаўнаму вандроўніку:

– Ведаеш, браток, мы – хатнія птушкі. У чужой старане паклонішся і баране! А дома, як кажуць, і салома ядома. Навошта ляцець у той невядомы сонечны край, дзе ніхто не чакае? А тут нас даглядаюць, кормяць… І ўзімку жывём у цёплым памяшканні, дзе нават ёсць электрычнае святло. Карацей, кажучы – не бядкуем! Дзякуй табе за слушныя парады, цікавы аповед. Але ж ляці туды адзін! Нам і тут добра!

ЛІПАЧКА

Ліпачка вырасла прыгожым дрэўцам. Стройным, кучаравым.Увесну яна апраналася ў зялёную сукенку, радавала ўсіх людзей духмянымі кветачкамі. А ў спякотны дзень, альбо ў дождж у густой засені знаходзілі сабе надзейны прытулак розныя птушкі. Тут яны спявалі вясёлыя песні, нібы на тых арэлях, гушкаліся на тонкіх галінках. Бухматыя чмялі, руплівыя пчолкі таксама роем віліся каля дрэва, пяшчотна лашчыліся да жоўценькіх кветак, зялёнай лістоты, дзумкаючы незабыўныя мелодыі.

Аднойчы ў высокіх нябёсах важна праплыла кудлатая Хмара. Злосная, чымсьці незадаволеная. Асаблівую зайздрасць у яе заўсёды выклікала прыгожая Ліпа, якая прытулілася каля прысадзістага дома. У каторы раз, зайздросліва зірнуўшы на прыгажуню, нечакана пачарнела і прагудзела, як у той бубен:

– Бач ты, якая! Вырасла тут амаль пад самае неба! Пэўна, заганарылася ўжо, што такая высокая, стройная…

Пачула яе Ліпачка ды так ціхенька кажа:

– Не думай, цётачка Хмарачка, што я – ганарліўка! Гэта ж зусім не так. Узняцца ўвысь мне дапамаглі родная беларуская зямліца і цёплы дожджык. Яны, бы тая клапатлівая маці, заўсёды мяне зберагалі, люлялі, ратавалі…

Але чорная зайздросніца не пачула гэтых шчырых слоў. Бо гучна ўжо клікала да сябе даўняга сябрука, які выконваў усе яе загады. Вецер прыляцеў імгненна, уюном завярцеўся каля дрэва. Моцныя паветраныя хвалі трэслі бедную Ліпу, шпурлялі ва ўсе бакі. Доўгімі галінкамі паспрабавала дацягнуцца да бярозкі, якая часцяком яе падтрымлівала ў нядобрыя хвіліны. Але немагчыма было прытуліцца да вернай сяброўкі! Яе таксама пачаў атакаваць зласлівы Вецер.

Нечакана Ліпачка ўбачыла знаёмую постаць пад блакітным парасонам, шчыра парадавалася. Гэта ж той чалавек, які рэгулярна вітаўся з ёй кожным ранкам, прыязна ўсміхаўся. Нізка нахіліўшыся, дрэва ціхенька папрасіла свайго добрага знаёмца аб дапамозе. Але чалавек чамусьці не пачуў гэтую просьбу. Мажліва, вельмі спяшаўся дадому…

А тым часам па бруку ўжо гарэзліва скакаў вясёлы дождж, па-ваўчынаму падвываў Вецер. Схапіўшы Ліпку за кучаравую верхавіну, літаральна сагнуў у крук. Не вытрымаўшы такіх выпрабаванняў, яна са стогнам павалілася на сцежку…

Праз некаторы час заціх дождж, з-за хмаркі весела зірнула сонейка. І на вуліцу адразу выбеглі маленькія хлопчык і дзяўчынка. Заўважыўшы бездапаможнае дрэва, якое ляжала прама на сцяжынцы, вырашылі:

– Трэба тэрмінова ратаваць Ліпачку! Зараз жа пачынаем гучна клікаць нашага татку на дапамогу, каб пасадзіў зноўку нашае дрэва ў зямельку. Інакш – засохнуць карэньчыкі, прыгажуня адразу загіне.

Так і зрабілі. Хуценька паклікалі свайго татку, дый дапамаглі Ліпачцы вярнуцца на сваё ранейшае месцайка. А для надзейнасці, нават утыркнулі побач доўгую жэрдку, да якой і прывязалі прыгажуню. Няхай зелянее дрэўца, зноўку радуе навакольны свет і людзей!

ЯК АНТОСЬ СТАЎ ПТУШКАЙ

Неяк, пазіраючы з сёмага паверху на вясёлую талаку верабейчыкаў, Антось з зайздрасцю падумаў:

– Якія яны шчаслівыя! Урокі – не вучаць, у школу – не ходзяць. Як бачна, у гэтых птушак заўсёды канікулы. Вось бы і мне так…

Сказаў, нібы воз саломы звязаў. Раптам яскрава адчуў, як ягоныя рукі і ногі ўмомант сталі кароценькімі, увачавідкі абраслі мяккім пер'ем… А з глыбіні бліскучага люстэрка на хлопчыка смела пазіраў… верабейка! Самы сапраўдны. Міргануў яму вокам. Можа, падалося? Ды не. Верабейка. З кароценькай дзюбай, хвосцікам-дзеркачом. Вось толькі чамусьці не такі, як усе птушкі. А бялявы, сінявокі, ды яшчэ з кучаравым чубком на галаве.

Разгублена ціўкнуўшы, паляцеў праз фортку на волю. На вуліцы адразу ўзяў накірунак да знаёмай птушынай сямейкі, якая бадзёра вандравала на зялёным мурагу каля дома. Але незнаёмца чамусьці сустрэлі не надта ветліва. Па ўсяму было бачна, што тут таксама панаваў свой уклад жыцця, здаўна ўсталяваліся нейкія звычкі. Трывалыя і моцныя. Важак, смелы і напорысты, адразу дзеўбануў чужынца прама ў чуб: маўляў, ведай сваіх, а не чужых… Няма чаго табе тут рабіць, шукай толькі сваю