Каб мелі шчасце ўваскрасаць і лётаць (Алесь Разанаў) Страница 1 - Литвек

Упала зерне —

і не ўзышло,

а што ўзышло — куколле заглушыла,

а што не заглушыла — выбіў град,

астатняе развеяў вецер...

Ці маеце што есці?..

Крумкачы

зляцеліся ад горада і вёскі,

нібы зацьменне, засланілі сонца —

і ў сэрца

учапіўся чорны цень,

і ў мозг пранік картавы і ўтрапёны

халдзейскі гоман: марная патрэба...

Ці маеце што есці?..

І звяры

з лясоў і нораў зграямі прыбеглі,

загойсалі ў дзівотнай пантаміме —

імпэт і хіжасць... хіжасць і пагоня...

Паветра нюхалі — прыспешвалі хаду,

разбойнымі зубамі ляскацелі

і скавыталі... —

халадзела кроў:

яна была ім і пітвом і хлебам...

Ці маеце што есці?.. -

Надышлі

з дарог вялікіх шумныя натоўпы,

бушуючы: відовішчаў і хлеба!..

І ўгору падымалі кулакі,

бы пагражалі невядомым страхам,

і калыхаліся —

як збажына пад ветрам...

Ці маеце што есці?..

Прыбрылі

з усіх бакоў нябогі і калекі —

жабрацкія палапленыя торбы

худой дзятвой чапляліся за шыі.

Надзённы хлеб ім быў недасягальны,

таму прасілі проста: што дасце...

Ці маеце што есці?..

Больш ніхто,

ніхто больш не прыйшоў...

Звяры і крумкачы,

натоўпы і нябогі атрымалі,

што прагнулі,

займелі, што хацелі...

А Сэнс усё пытаўся пра спажытак.

Народжаны ад хлеба, прагну хлеба.

Дзе затрымаўся сейбіт,

каб спытаць,

калі маё жніво пачацца мусіць

і што за доля вызначана мне.

Не ведаю —

гляджу і не знаходжу:

у іншых наліваюцца зярняты,

у іншых — плён, у іншых — моц і гонар,

бо неаддзельны хлеб ад чалавека,

і неаддзельнасць гэтая навек.

Мае палі найболей зараслі,

але — авохці — зараслі куколлем:

чаму куколлем і чаму мае?!.—

якая воля так наканавала

і знак які ўздзейнічаў на іх?..

Ніхто не скажа,

скажуць: адбылося,

што зробіш, адбылося, вось і ўсё...

Дзе затрымаўся,

дзе падзеўся сейбіт,

які б размежаваў і растлумачыў:

што мушу жаць, народжаны ад хлеба,

і што такое ўвогуле жніво...

А спелы вецер намаўляў: рыхтуйся,

а поўня нахілялася: рыхтуйся,

і камяні круціліся: рыхтуйся —

рыхтуйся неаслабна да жніва...

Нішто не гіне раптам і бяздонне,

заўсёды застаецца нейкі прынцып,

які сцвярджае жыта і зямля,

нат і тады, калі ўзрасло куколле.

Няма што жаць — а раздзімаю горан,

няма што жаць — а наразаю серп,

няма што жаць — рыхтуюся бяссонна

да выніку, да плёну,

да жніва...

Усё умеюць рукі,

а душа...—

рыхтую да жніва душу:

ў бязлітаснай надзеі выспяляю

і ў скрусе загартоўваю зямной...

Няма што жаць — а тэрмін як наступіць.

Будзь прывітаны сёння і заўжды,

будзь прывітаны блізкі і далёкі,

паглядаў не стае — убачыць,

і сэрца не стае — адведаць,

але цягнуся да цябе надзеяй,

адвечнай несмяротнаю надзеяй:

будзь прывітаны, час жніва.

Адкуль? куды я?..—

свеціць далягляд...

Адкуль? куды?..— вядзе мяне дарога...

Штовечару кладуся на зямлю,

шторанку падымаюся, каб неяк

прылегчы назусім і не падняцца:

падведзен вынік, скончана жніво...

Што зробіш, адбылося — скажуць людзі..

Пакуль жыву, хачу спасцігнуць сэнс

нябыту, і быцця, і прызначэння,

бо нездарма вяртаюцца шляхі —

нібы настаўнік паўтарае вучням:

твая дарога у табе самім.

Пасеюць мяне лішняга ў зямлю,

але калі што з асцюкоў паловых

усходзіла, каб жыць і каб жывіць?..

Дзе затрымаўся,

дзе падзеўся сейбіт,

які б нарэшце ўсім расплюшчыў вочы

і сэрца выбавіў з трывогі і тугі

і адказаў, якое зерне ўсходзіць?!.

Наперадзе і ззаду — невядомасць,

якая анічога не гаворыць,

як не гавораць тлен і пустата...

Дык для чаго ўсё цягнецца дарога,

дык для чаго і розум і вар'яцтва,

дык для чаго ствараць, і падымацца,

і разбураць, і плакаць для чаго?!.

Народжаны ад хлеба, прагну хлеба —

пакуль жыву, хачу спасцігнуць сэнс

дыханнем кожным, кожнаю крывінкай,

і позіркам, і крокам, і людзьмі.

З нічога паўстаюць не для нічога,

а для жніва — ці выспелю ўраджай?!

Я меркаваў: калі настане час...

А неабходна наставаць самому,

не жнец, а ніва — помню пра жніво...

Як цяжка падымацца ад зямлі,

чаму я не памер учора,

калі быў каля плену і ўраджаю...

Увышыні высока і бязважка

цякуць і не спыняюцца аблокі —

як цяжка падымацца ад зямлі...

Прайшлі учора па маім палетку,

па ніве, пабялелай да жніва,

прайшлі учора па прыспелай ніве

зноў тыя самыя, ўсё тыя жабракі.

Тут хлеб... тут хлеб мой...— я крычаў,

вы атрымалі ўжо сваё, вы атрымалі...

Яны не слухалі, ішлі і рвалі прагна

мае сцябліны...

А пасля — натоўпы...

Прыбіліся,

брылі, нібы з палону,

кудысьці вінавата і бязладна

і мармыталі: наш надзённы хлеб,—

і каласы сашморгвалі у жмені...

Тады — звяры...

Панура і трывожна

па збажыне цягнуліся, як быццам

прыпаміналі кут, куды памерці

паспець ім трэба...

Зяпамі зрывалі

і елі зерне

Алесь Разанаў Каб мелі шчасце ўваскрасаць і лётаць

ПАЭМА ЖНІВА