Вінцэсь Мудроў БАГУН

Падрыхтаванае на падставе: Вінцэсь Мудроў, Багун, — Полацк: Полацкае ляда, 2013.

Copyright © 2015 by Kamunikat.org 

СТРАШНЫ ЧАЛАВЕК апавяданьне

Інжынэр—канструктар Васіль Бяссонаў, чорнавалосы, не па ўзросту вясёлы мужчына, утаропіўся на прастакутнік ватману і намаляваная на ім крыжавіна дыфэрэнцыялу паволі закруцілася ўваччу. Інжынэр вохнуў, налёг лабацінай на кульман і да болю выяўна зразумеў: калі ён зараз жа не пахмеліцца, пасьлязаўтра яго павязуць на машыне зь елкамі.

“Горад у жалобным убраньні... Прыспушчаны дзяржаўныя сьцягі... Цяжкая страта напаткала спэцыяльнае канструктарскае бюро сельгасмашынабудаваньня, а разам зь ім і ўсё перадавое чалавецтва”, — прагучаў у сьвядомасьці левітанаўскі голас і ўадначас — ужо на яве — за сьпінай Васілёвай секануў прастору гучны воклік:

— Бяссонаў... да начальніка!

Загадчык сэктара Маргун сядзеў у сваім катуху, правіў алоўкам графік здачы праектнай дакумэнтацыі і на твары ягоным ляжаў цень сьмяротнай тугі і сумоты.

— Што... зноў трасесься? — ускінуў вока Маргун, і той, да каго ён зьвяртаўся, асуджана прамармытаў: — На ўлазінах быў... узялі па чарцы.

Загадчык сэктару ўздыхнуў, пацёр правую лобную долю.

— Графік зрываем... А тут яшчэ Капніст захварэў. Дзякуй Богу, хоць у хаце малюе, — загадчык зь вясёлым адчаем пацёр левую лобную долю: — Ты ў яго ніколі ня быў?

Падначалены разьвёў рукамі і Маргун таропка напісаў на паперцы адрас.

— Возьмеш у Капніста два лісты. Адзін, з матавілам, занясеш тэхнолягам, а з саломатрэсам — у пяты сэктар. Запомніў?

— І глядзі ж — нідзе не затрымлівайся! — гукнуў Маргун на разьвітаньне, тыцнуў алоўкам у графу “матавіла” і навылёт прадзёр лядашчую паперу.

Піўная бочка на рагу Калектарнай і Экскаватарнай была аточана з усіх бакоў і ў сьвядомасьці ізноўку абудзіўся няўрымсьлівы Левітан. “Бясконцая людзкая плынь... Тут, у ганаровай варце, стаяць салдаты і афіцэры, старшыны і мічманы, інжынэры і тэхнікі...”— зацята бубнеў дыктар усесаюзнага радыё і Васіль, каб пазбыцца чмуры, адрывіста — тры рашучых стаката — кашлянуў. Таго дня ў Маскве хавалі нейкага прайдзісьвета; радыё без супыну прамаўляла розную лухту і словы тых дэклямацыяў сьвярблівымі ваўчкамі ўчапіліся ў мазгі.

Васіль аблізнуў сасьмяглыя вусны, стаў на дыбкі, паныла агледзеў натоўп і ў самых нетрах людзкіх убачыў калегу — Сеню Мотыля з сэктару льноцерабілак. Сеня выбіраўся з натоўпу, трымаючы над галавой два бурапенных кухлі...

...Калегу таксама смажыла, а таму ён дазволіў зрабіць толькі чатыры глыкі. Васіль у адказ пачаставаў Сеню цыгарэтай, здаволена адрыгнуў і разам з піўным духам выдыхнуў ёмістую фразу: “Канструктарскую галаву чатырма глыткамі ня вылечыш”.

Ехаць трэба было на другі канец горада, у мікрараён Мандрыкаўка-2, і пакуль ён дабіраўся да той Мандрыкаўкі і блукаў у пошуках патрэбнага дома, зь яго сышло сем патоў і ў душу ўбілася пякучая крыўда: Маргун урэшце рэшт мог паслаць па матавіла каго-небудзь з маладых. “Адных капіравальшчыц сем штук”, — уголас прабубніў Васіль і, зьверыўшы лічбу, напісаную ў паперцы, з той, што была на дзьвярах, намацаў гузік званка.

Яму доўга не адчынялі, ён пазваніў другім разам і за дзьвярыма недаверліва запыталіся:

— Хто?

— Свае, — буркнуў Васіль і пачуў яшчэ больш недаверлівае: — А як ваша прозьвішча?

Госьць каротка мацюкнуўся, назваў прозьвішча і дзьверы з прытоеным рыпам прачыніліся.

— Не пазнаў па голасе,— сьцішана выдыхнуў гаспадар, а госьць, убіўшыся ў прысенак, гэткім жа ціхім голасам пацікавіўся: — Што, жонка сьпіць?

— Ды не, яна на лецішчы... зь цешчаю, — гаспадар бліснуў шкельцамі акуляраў, пайшоў у пакой і вынес адтуль скрутак цупкіх ватманскіх лістоў. — Скажаце Маргуну — у панядзелак выйду. Калі такая запарка — папрацую на бюлетні.

“Хаця б на кухню запрасіў, сволач”,— падумаў Васіль і неспакойная рука памацала тое месца — пад самым сэрцам — дзе пукацілася бутэлька.

— Слухай... я тут узяў па дарозе... Можа кульнем? За здароўе, — фраза яшчэ не была скончана, а гаспадар ужо замахаў рукамі: — Ды што вы... у мяне ж гіпэртанічны крыз... толькі што з уколаў...

— Таму і крыз, што не ўжываеш, — выдыхнуў госьць, адсунуў гіпэртоніка ўбок і камандорскім крокам рушыў на кухню.

Гермаген Нікандравіч Капніст, да якога завітаў Вася Бяссонаў, быў дзіўнаватым чалавекам: ня піў, не паліў, ні з кім не сябраваў і таму, адпрацаваўшы пятнаццаць гадоў у КБ, вышэй першай катэгорыі так і не падняўся. І наагул: гэты сугней мог цэлы дзень адстаяць ля кульмана і не перакінуцца з калегамі аніводным словам. Адзіны, хто мог яго разгаварыць — Клава Бадунова з аддзелу камплектацыі. З гэтай самай Клавай яны абедалі разам у кабэшнай сталоўцы: Гермаген пры гэтым раз-пораз шморгаў носам, давіўся груцай, штосьці апавядаў сяброўцы, і Васіль, седзячы непадалёк, мог чуць абрыўкі вусьцішных аповедаў пра тое, як цешча агрэла сугнея кухоннай качалкай, а потым паабяцала здаць у міліцыю.

...Разьліўшы гарэлку — сабе на чатыры пальцы, гаспадару — крыху менш, Васіль хукнуў у жменю, паднёс шклянку да вуснаў, але піць ня стаў: змучана перакрывіўся, кіўнуў у бок лядоўні:

— Можа ёсьць што на зуб?

Гарэлка была цёплая і вымагала закусону.

— Я тут хварэў тыдзень, у краму не хадзіў...— буркнуў гаспадар, прачыніў лядоўню і госьць угледзеў у сьветлай пройме кавалак доктарскай каўбасы.

— Каўбасені адчыкрыж — сама тое, — госьць падаў ножык, што ляжаў на стале, а гаспадар уздыхнуў і зачыніў лядоўню. — Цешчына, — патлумачыў Гермаген, чым надта здзівіў Васіля. Госьць уражана страсянуў чупрынай, кульнуў чарку і, прыціснуўшы зубы да рукава, здушана прамармытаў: — Адрэж крыху — усё адно не заўважыць.

— Заўважыць, — выдыхнуў пасьля працяглай паўзы Гермаген.

Хвіліну гаспадар сядзеў нерухома, потым — з насьцярожлівай павольнасьцю — палез у кухонную шафу, выцягнуў адтуль нітку з прывязаным на канцы плястмасавым кручком.

Васіль зірнуў на кручок, запытальна таргануў падбародзьдзем.

— Рулетка цешчына, даўжыню фіксуе, — патлумачыў гаспадар. – Дрыжачыя Гермагенавы рукі падхапілі каўбасу, пачапілі кручок да каўбаснага хваста, выцягнулі нітку ўздоўж каўбасіны.

Пабачыўшы такое, Васіль нават прасьлязіўся.

— Лютуе? — запытаўся пераселым ад абурэньня голасам і калі гаспадар кіўнуў галавой, зь нянавісьцю адкусіў кавалак ніткі. — Цяпер не заўважыць, — мовіў Васіль і з імпэтам разьніка жагнуў нажом па калбасным батоне.

Такая рашучасьць не магла ня ўражваць. Гермаген наструніўся, паправіў акуляры і, відаць, насуперак уласнай волі ўзьняў шклянку. Піў ён цяжка,