Шчаслівай долю назаві... (Нiна Мацяш) Страница 1 - Литвек

Ніны Мацяш Шчаслівай долю назаві...

Падрыхтаванае на падставе: Мацяш Н. Шчаслівай долю назаві...: Лірыка.— Мн.: Маст. літ., 1990 — 110 с.

ВІЗІТНАЯ КАРТКА

Спытаюцца: «Адкуль ты?

Скуль ты родам?»

I адкажу:

— З палескай той раўніны,

Якая з даледавіковых часаў

Пароднена і з доляй, і з нядоляй.

О, нездарма яна, мая старонка,

I Белым возерам глядзіць,

Як вечнасць,

I Чорным возерам глядзіць,

Як памяць...

Бярозаўшчына!

Жылкаю блакітнай

Пульсуе Ясельда ў цябе на скроні.

Вясёлыя гаі твае бярозавыя

Нітуюцца з барамі ды з дубровамі,

Каб з травамі, імхамі, чаратамі

Няўзнак на ўвесь зеленасвет Еўропы важыць.

А ці ж не так і чалавечы лёс твой

Панітаваны з лёсам чалавецтва,

Мая Бярозаўшчына?!

Колькі тысяч

Дзяцей сваіх ахвяравала ты

I землям іншым, і народам іншым!..

I апыналіся бярозаўцы твае,

Чарнявыя ды русыя,

Натоўпам безаблічных бежанцаў ці эмігрантаў...

Выдатна патраплялі змазалелыя іх рукі

Выпешчваць каву на плантацыях Бразіліі,

Вылузваць вугаль з нетраў Чылі,

Выдойваць буйваліц у пампах Аргенціны,

Вылоўваць жэмчуг у прадоннях Палінезіі...

Але з гадамі выяўлялася, што з дна

Нядольнага туляння здабываўся імі

Адным-адзіны скарб:

Туга няшчадная

Па крыку кнігаўкі

Над лотацева-залатым разводдзем,

Па аксамітных азярынах лёну сіняга,

Па далікатным

Бэзава-ружовым цвеце бульбы,

Па васілёчку ў жыце ды буслянцы на страсе.

Не адбалець такому болю.

Шукалі хлеба на чужыне,

Чужынцамі ж падцятая, падмятая

Зямля радзінная была

Для самых лепшых,

Для адданейшых сыноў, дачок сваіх

Злавеснейшым

Канцэнтрацыйным лагерам «Бяроза»:

Як люта катавалі там, як праглі ўсмерціць

Самую думку, мару згаладалых

Пра іх найсаладзейшы хлеб —

Хлеб долі-волі

На прадзедамі тканым,

Адбеленым ад глуму чорнага абрусе

Матчынай мовы...

Век не прыцьмець у памяці людской

Ні Мальчы прамінулага стагоддзя,

Засечанай да смерці бізунамі

За бунт супроць улад;

Ні расстраляным карнікамі Осаўцам

За тое, што найпершымі ў раёне

Калгасам выйшлі сустракаць вясну;

Ні Здзітаву, вядомаму яшчэ

Ў часы Іпацьеўскага летапісу, сёння ж

Бяссмертна ўслаўленаму Здзітаўскаю абаронай;

Ні юнаму Белаазёрску,

Што рукатворным сонейкам расцвіў,

Каб не вярнуўся болей змрок былога.

Бярозаўшчына

Ўмелі пастаяць

За гонар свой, за песеннае заўтра твае дзеці —

Твае Альшэўскія ды Кутнікі, Труцькі,

Вячоркі, Руцічы, Хвядчэні

Барушкі, Коласы ды Салаўі,

Іх мноства, нескароных,

Хоць былі

I ямішчы пры кляштары ў Бярозе,

I ўрочышча Смалярка, і траншэі

Утульналесай Броннае Гары,

Дзе тысячамі гінулі бязвінна

Славяне й неславяне,

Дзе па-зверску

«Звышчалавекі» нішчылі людзей.

Яшчэ й цяпер

Зялёную травінку з тых мясцін

Прыкусіш задуменна — й толькі потым,

I толькі потым сцяміш, скуль ён, гэты

Саленаваты прысмак на губах...

О ты, бяссмертны кругабег Жыцця!

Ды шчасна ўсведамляць, што на Зямлі,

Усюды, ўсюды, пад любым сузор'ем

А некалі ж ды выспее пара,

Калі любое селішча людское,

Як наша вёска Горыч,

Збудзе горыч

І назавецца Светачам нарэшце!

Гляджу на жытнія разлогі кута роднага

І думаю:

Хай ясніцца Твой дзень,

Хай непарушна мірным будзе неба

Над шчырай працай і над адпачынкам

Дзяцей Тваіх неваявітых, працавітых,

Хай зоркамі дастатку й хараства

Дамы іх свецяцца,

Як свецяцца іх душы!

Ім ёсць чым ганарыцца,

Ёсць чым жыць, I што апець,

I што яшчэ стварыць!

1986

СЯБРАМ

Я не ару, не сею і не жну,
як не праду, не тку і не будую.

Елісавета Баграна

Куды ні траплю — скрозь магу разлічваць

Калі не на свяцільнік — на лучынку,

Як не на белы хлеб — хоць на скарынку,

Як не на малако — хоць на ваду:

Людскога клопату хаця б расінку

Паўсюль знайду.

I не падлічваюць пры гэтым людзі,

А што за гэту ласку ім прыбудзе.

Я ж не ару, не сею і не жну я,

I не праду, не тку і не будую —

Выводжу толькі думкі на папас,

Над словам праўды зболенай шчырую.

Ці дарасту, ахвярнікі, да вас?

1987

I ТЫ — РАДЗІМА

Башкірыя! Зноў раннія снягі

Імкнуць з нябёсаў на твае разлогі,

А ты зычліва сцелеш мне пад ногі

Кілім гасціннасці найдарагі.

Башкірыя! Не бачыла яшчэ

Ні гор-лясоў тваіх, ні Агідэлі^[1],

Ды ўжо мяне так шчодра абагрэлі

Агні твае ў імзе маіх начэй.

Башкірыя! Калі яшчэ вясна

З яе магутнай, жыватворнай ласкай?!.

Але цвіце дзівоснейшая краска

Душы тваёй, і мне цвіце яна!

Услухваюся ў песню: о, як шмат

У ёй журбы!.. Нібы ў бярозы ніцай...

Башкірыя! Мы ўжо не чужаніцы.

I ты — Радзіма. Дзякую. Рахмат.

1985

НЕ ТРЭБА ПЫТАЦЦА

Не трэба пытацца, што можа

Любоў наша, еднасць людская:

Не ўсё ўзяць нам тут на аброжак,

Вось справа якая.

Ды ўсё ж узаемныя смуткі

Мы здольны хоць трошкі ўтаймоўваць —

Пакуль не змялела ціхутка

Сардэчная мова.

Купаным у гэтым вытоку

Найгодных людскіх парыванняў,

I сам ён кладзецца пад крокі —

Шлях да ратавання.

1984

МАТЫЛЁК