Асцярожна зайшоў я ў хату, і, пакуль распранаўся, хацелася, каб Мікіта паклікаў мяне і загаварыў са мной. I ён сапраўды азваўся:
— У цябе ёсць курыць што? У мяне дык усё выкурылі — і не даць нельга…
Я ведаў, што Мікіта лгаў. Мне зрабілася яшчэ больш прыкра.
— Даўно прыйшоў? — з цяжкасцю вымавіў я.
— Я? Услед за табой… Як ты ад Хведарчыхі выйшаў…
— А-а… Ты ж яшчэ заставаўся…
Больш я не ведаў, што яму сказаць. Я паплёўся да сябе на ложак, каб доўга не заснуць у тую ноч…
А назаўтра вечарам да мяне падсела старая і, раз-пораз уздыхаючы і папраўляючы на галаве хустку, жаласліва загаварыла:
— Ці ёсць жа ў цябе, хлапечык, бацька, га? Яно добра, што ёсць: матцы падмога. А без бацькі цяжка, ой, як цяжка. Мой чалавек дык памёр, крэпкі быў мужчына, а памёр. I хвароба нейкая халерная падступілася: прастудзіў галаву, памарнеў з год — і няма чалавека… А сын дык з вайны галавы не прынёс. Прыгожы быў хлопец, не тое што Мікіта — дзеўкі гужам услед бегалі… Ах, што ж гэта я: малако трэба ў печ ставіць, за ноч, можа, і скісне.
Цётка Аўгіння мітусілася ля печы і ўсё гаварыла. «Прачула нешта,— падумаў я,— як непрыемна…» А старая зноў падышла да мяне, стала збоку, журботна схіліўшы галаву і апусціўшы рукі.
— Дзеўкі цяпер надта пераборлівыя сталі,— казала яна,— глядзяць, каб і прыгожы хлопец быў, і гарадскі яшчэ. А таго не ведаюць, што з чалавекам век векаваць: трэба, каб мужык добры быў… Мікіта вось мой. I дома памагае, і ў калгас дзень у дзень ходзіць… А другая ўсё шукае палаўчэй: ого!.. А ты жанаты, хлапечык, ці не? Гадоў табе, мусіць, многа…
Яна раптам засмяялася — нягучна, стрымана, нібы саромелася свайго смеху.
— Гэта я чула, што ты да дзеўкі нашай ходзіш,— не гледаячы на мяне, сказала яна і чамусьці выцерла твар фартухом.— Яно што ж…
I зноў ціха паскардзілася:
— Яно што ж… Маладому пагуляць хочацца, а другая думае, што чалавек да яе ўвесь…
Мне хацелася схлусіць, сказаць, што я жанаты, тады б старая разнесла гэта па вёсцы, і Ганка старанілася б мяне. Але, збянтэжаны, я прамаўчаў.
У той вечар я не пайшоў на вуліцу і рашыў не бачыцца з Ганкай. Мікіта ўжо не клікаў мяне на гулянкі і кожны вечар знікаў некуды адзін…
Надышла пара вяртацца ў горад. Я не адступіўся ад свайго рашэння і не сустракаўся з Ганкай. Аднойчы яна зайшла да нас у хату і гаварыла аб нечым са старой. Я ўвесь час прабыў за перагародкай і не паказаўся на кухню. Калі Ганка выйшла, не стрымаўся, зазірнуў у акно і ўбачыў, як яна, схіліўшы галаву, задуменна ішла да веснічак. Успомніўся першы яе прыход, стала балюча і журботна…
I вось з той пары прайшоў год, і зноў настала восень, якая ў горадзе не мае асаблівых прыкмет. У скверах шамаціць пад нагамі лісце, а пах зямлі, раскапанай экскаватарам, будзіць у памяці другую восень і другія дні. I я ўспамінаю Ганку, яе голас — роўны, глыбокі, з густымі дрымотнымі ноткамі…
Навошта я так абышоўся з ёю, чаму?
Мне хочацца зноў паехаць у вёску, убачыць Ганку, падысці да яе і сказаць: «Даруй мне, я ашукаў цябе і сябе таксама».
I мне не дае спакою восеньскі ўспамін.
1958