class="book">Невысокі і тоўсты ляснік Дземідовіч, па мянушцы Кубел, быў сапраўды нечым падобны на губернатара. Яго жонка Тарэся — малодшая Міхалава сястра — на хаду саскочыла з воза і кінулася цалавацца з жанкамі.

Пасля прыехалі леснікі Ясь Пальчык і Міхась Радкевіч. Прыгнаў каровы дзядзька Антось. Апошнім прыплёўся на сваім дэрашы Карусь Дзівак з Магдаю.

— Што ж гэта вы позніцеся?— запытаў Міхал.

— Хіба ты не ведаеш майго нязгрэбу,— адказала сястра Магда.— Часамі як з прывязі сарваўся, першы прыпрэцца, а сёння хоць аглобляй падважвай…

— Ну, калі ласка, госцейкі, у хату! Проша, тата, проша, кумка Магда, — пачала запрашаць гасцей Ганна.

За сталом рэй вёў дзед Юрка:

— Дай божа, гаспадару і гаспадыні шчасце, долю і хлеба ўволю!

Падпіўшы, жанкі заспявалі дажынкавую песню:

Здароў будзь, пане, жыта зжаўшы,

У снапочкі звязаўшы

I ў копачкі паскладаўшы.

Табе, пане-гаспадару, дажыначкі,

А нам яшчэ па чарцы мядовачкі…

У мужчын за сталом свае справы: гаворка пра цэны на збожжа, пра зямлю і леснікову службу.

— Добра вам, службовым людзям,— казаў Яўхім, звяртаючыся да Міхала, Амброжыка і Яся Пальчыка. — Праца, яно, вядома, нялёгкая, але заробак ёсць, а мы, мікалаеўцы, душымся на пяску.

— Зайздросціць таксама вельмі няма чаго,— адказаў гаспадар.— Не ўнаровіш якому чорту — пішы прапала, загоняць у якое балота ці зусім з торбай пусцяць… Іншая рэч сваё: хоць пясок, хоць якая зямелька, але ты сам гаспадар. А тут?..

— Ну, швагер, не прыбядняйся,— прамовіў Карусь Дзівак,— кавалак хлеба і да хлеба ты маеш.

— Памятай, Карусь, — уставіў слова дзед Юрка. — Хто сядзіць на гліне, той нігды не загіне, а хто на пяску — той есць па малым куску… Пастой, браток! У цябе яшчэ поўная чарка. Пускай да Антося…

Ой, у полі ліпачка, пад ею вада.

Бедна мая галованька, што долі няма.

А дзе ж доля падзелася, ці ў агні згарэла?

Калі ў агні згарэла — ляці папельцам,

Калі ў вадзе патанула — ляжы каменцам…

— Ну, што вы, кабеткі, зацягнулі, як на хаўтурах? — запытала гаспадыня.— Яська! Давай хоць сваю музыку.

Ганна, не дачакаўшыся, пакуль Ясь Пальчык і дзядзька Антось зайграюць на грэбнях, заспявала:

Зайграйце, музыкі,

Каб я паскакала;

Купіў бацька чаравікі,

Каб я патаптала!

Не паспела Ганна скончыць, як з-за стала выбег дзядзька Яўхім і, прыпяваючы, пусціўся ў скокі з гаспадыняй:

Ой, ляцеў авадзень,

А насупраць мушка.

Прыхіліся, кумка:

Пашапчу на вушка!

Хата пайшла ходарам. Амброжык Кубел запрасіў Магду. Міхась Радкевіч — Альбіну, з Антоляй танцаваў гаспадар. Антось і Ясь, стараючыся з усіх сіл, выціналі на грэбнях.

За сталом стала прасторна. Гэтага даўно чакалі хлопцы і забраліся на покуць.

— Давайце, давайце сюды! Наллю вам кроплю,— пачаў завіхацца каля дзяцей дзед Юрка.

У хаце стаяў гармідар: хто танцаваў, хто спяваў. Ніхто не бачыў, як Костусь лыкнуў чарачку салодкай медавухі і, пусціўшыся ў скокі на ўслоне, паляцеў на дол. Падаючы, ён выцяўся галавою аб зэдлік і моцна загаласіў, заглушаючы музыкаў.

— А мой ты хлопчык, а мой даражэнькі Недабоечак… — кінуліся цёткі Магда і Тарэся падымаць Косціка.

— Зноў гузяка сядзе, ах ты маё гора. Гэта ж так расквасіць лоб… — узяла Ганна сына на рукі.

ШАПКА

Як толькі выйшлі з лесу на сцежачку, што вядзе ў Ласток, дзядзька Антось здзіўлена запытаў:

— Кастусёк, а дзе ж твая шапка?

Малы спалохана лапнуў рукою за галаву. Няма! Паставіў кошык з грыбамі і хапіўся за галаву яшчэ раз… Згубіў! Згубіў шапку! I якую! Новую! 3 гузікам! Пазаўчора толькі бацька купіў яе ў Нясвіжы. У хлопчыка пакаціліся слёзы…

— Нічога, знойдзем,— прамовіў дзядзька і павёў хлопцаў назад у лес. — Шапка — не іголка, знойдзем…

Але колькі ні шнырылі па лесе — шапкі не было. Яна нібы скрозь зямлю правалілася. Абышлі, здаецца, усе мясціны, дзе сёння збіралі грыбы,— дарэмна. Дзеці змарыліся, а тут яшчэ пачаў церусіць дождж. Антось нагледзеў густую елку, і яны прыселі на сухой ігліцы.

— Ну, хто хоча зайцавага хлебца? — хітра ўсміхнуўся дзядзька.

— Я! Я! — закрычалі пляменнікі.

— Тады сядзіце ціха! Я зараз,— дзядзька Антось падхапіў свой кош з грыбамі і адышоў убок.

Праз хвілю ён вярнуўся з торбачкаю ў руках.

— Цяпер паглядзім, што тут у зайчыка ёсць, — са змоўніцкім выглядам развязваў Антось торбачку.— Ого, хлеб, сала! Якраз тры скрылёчкі.

Падмацаваўшыся, грыбнікі рушылі дамоў.

— Што гэта вы так доўга бавіліся? — спытала маці.

— Няўдача,— адказаў дзядзька.— Косцік новую шапку пасеяў. Прыйшлося вярнуцца.

— Вось табе і маеш!— пляснула рукамі Ганна і глянула на сына.

Той стаяў ля парога, апусціўшы галаву.

— Гэта я вінаваты,— тлумачыў Антось.— Косцік не хацеў надзяваць… Я настояў.

Праз дзень дзядзька Антось з Косцікам хадзілі зноў шукаць шапку. Ды хіба яе ў лесе знойдзеш? Бацька сярдзіта паківаў пальцам, але неўзабаве купіў другую.

Усе ўжо забыліся пра згубленую шапку, толькі Косцік ніяк не мог перажыць прапажу. Пойдзе дождж, дык малы са смуткам кажа:

— Мокне недзе мая шапка...

Выпаў першы снег. Хлапчук ізноў сваё:

— Холадна маёй шапцы…

Аднойчы ўвечары сядзелі дзеці на печы. За акном лютавала завея, выў вецер.

— Дзе цяпер мая шапка?— раптам спытаўся Косцік.

— Шапка? — перапытаў дзядзька Антось.— Слухайце, раскажу вам казку пра тую шапку… Жылі сабе ў лесе дзед ды баба. Быў у іх конік, бычок-трацячок, пеўнік рабенькі і ўнучак маленькі. Пайшоў той унучак у грыбы і згубіў сваю шапку. Ляжыць шапка пад кустом дзень, другі, а на трэці ляцела мушка, убачыла шапку і пытаецца: «Бз-бз! Хто ў гэтай шапцы жыве? Бз-бз». Ніхто не адклікаецца. Муха залезла ў шапку і стала ў ёй жыць-пажываць. Праз дзень — прыг-скок — бяжыць зайчык, убачыў шапку: «Хто тут жыве?» «Муха-залатое бруха, а ты хто?»

«Я зайчык-пабягайчык. Пусці, муха, і мяне». Залез у шапку і касавокі. Пад вечар — тэм-латадэм — бяжыць ліса, заглядвае пад кусты, угледзела шапку і пытаецца: «Хто тут жыве?» «Муха-залатое бруха, зайчык-пабягайчык, а ты хто?» «Я лісіца — добрая маладзіца. Пусціце і мяне», Праз дзень — цуп-луп — прысунуўся і воўк — з-за куста хапун. Пусцілі і яго….

— А як жа ён улез у шапку? — пытае