Мой жа Федзя быў цішэй вады, ніжэй травы. Ні з кім не сварыўся, нікому дарогу не перайшоў. Ён сам баяўся крытыкі і нікога не крытыкаваў. Былі ўсякія дыскусіі і дыспуты, дык ён жа ўцякаў ад іх. Можа, я не тое кажу пра яго… Але ж якая ад яго шкода? Калі дзе-небудзь галасавалі, ён жа ніколі першы рукі не падымаў. Прыглядаўся — як усе, так і ён. З начальствам ніколі ў дыбкі не станавіўся. Нікому не пярэчыў. Ніякай хулы ад яго не чула. Нават цяпер, калі… Уздыхае і маўчыць. Увесь пасівеў. (Па сакрэту.) Нават вошы паявіліся… Ад перажыванняў. За што ж тады?! Калі бог ёсць, ён павінен быць літасцівым.

Наталля Мікалаеўна. Ну, вось і супакойся, Раечка, супакойся. Нічога ж не здарылася, а ты адпяваеш.

За занавескай закугакала Света. Рая пайшла да дачкі. Света сціхае.

Наталля Мікалаеўна. На касцёр узводзяць ерэтыкаў… А ён… Ну, які ён ерэтык?

Рая. Ну, няма больш малака, няма, Светачка. (Выходзіць з-за занавескі.) Вось і ноч канчаецца. На; дварэ пачынае віднець. Дзякуй вам, Наталля Мікалаеўна. Ідзіце дамоў. А то вы пакутуеце ўсю ноч тут, са мной. (Прыслухоўваецца.) Нехта хрыпіць…

Наталля Мікалаеўна. Табе здалося.

На сцяне прахрыпеў, нібы прачысціў сваё горла, чорны дыск рэпрадуктара. Рая і гэтага спалохалася і зноў прынікла да Наталлі Мікалаеўны. Жанчыны насцярожыліся. З рэпрадуктара палілася мелодыя задорнай песні:

Рая. А мы яшчэ не лажыліся…

Наталля Мікалаеўна. Якая харошая песня, чыстая такая, задорная. Хораша пачынаць дзень такой песняй.

Рая. Які харошы ў вас шарф… Мяккі…

Наталля Мікалаеўна. Гэта падарунак мужа. (Разгарнула шарф. На падлогу падае чырвоная кніжачка. Рая паднімае яе.)

Рая. Прыгожая кніжачка.

Наталля Мікалаеўна. Толькі пачаў. Вот, паслухай. (Чытае.) «Некалькі навадзяшчых пытанняў аб сувязях паміж сёння і заўтра. Адыходзячы на спачын, запытай сябе сам. Што ты зрабіў сёння? Падвядзі вынікі справам тваім…»

За акном рэзкі гудок аўтамабіля. I гэты гудок напалохаў Раю.

Рая. Наталля Мікалаеўна, родненькая, не пакідай мяне адну! Мне страшна…

Наталля Мікалаеўна. Ну што ты, Раечка, я з табой. Не бойся, любая, не бойся, рыбка…

Прыціхлі, прытаіліся. Чакаюць.

Рая. Баюся я, Наталля Мікалаеўна…

Стук у дзверы, громкі, уладны.

Наталля Мікалаеўна. Ідзі адчыні. Рая. Я не магу ўстаць. Я ўстаць не магу…

Наталля Мікалаеўна кінула на падаконнік шарф і чырвоную кніжачку і найшла да дзвярэй. Адчыніла дзверы і адступіла. У пакой уваходзіць Хведар Паўлавіч Ухватаў. Сустрэўшы Наталлю Мікалаеўну ў сваёй кватэры, ён ад нечаканасці спыняецца каля парога. Рая і Наталля Мікалаеўна чакаюць яшчэ некага. Але Хведар Паўлавіч рыўком зачыняе дзверы. Рая кідаецца к мужу на шыю.

Наталля Мікалаеўна. Ну, вось… бяры мужа.

Рая. Федзя! Федзечка! Прыйшоў, нарэшце!!!

Ухватаў. Ну, чаго ты? Здурнела? Што такое? Што тут здарылася?

Наталля Мікалаеўна (радасна). Ну, вось і ўсё, і ўсё. А ты непакоілася. (Хведару.) Яна так непакоілася, так баялася, так перажывала за вас. Усю ноч не спала… (Заўважае непрыязнасць, халоднасць, нават варожасць Ухватава, і радасць знікае з твару Наталлі Мікалаеўны. Голас становіцца глушэй, цішэй. I сама яна адчувае сябе нібы ў нечым вінаватай.) А вы, хвала богу, прыйшлі. Я ёй гаварыла… Ну, цяпер я магу пайсці. Спакойнай почы. Бывайце здаровы. (I яна пайшла, прыніжаная, ціхая, як бы і сапраўды вінаватая.)

Рая. Дзякуй вам. Наталля Мікалаеўна. Дзякуй!

Наталля Мікалаеўна. Няма за што. (Выйшла.)

Ухватаў (амаль шэптам). Чаго яна тут? Што ёй тут трэба?

Рая. Федзя…

Ухватаў (напаўголаса). Чаму ты водзішся з ёю?

Рая. Федзя, ты паслухай…

Ухватаў (ціха). Ты што, маленькая? Не разумееш? Не ведаеш, хто яна?

Рая. Яна душэўны чалавек. Яна добрая жанчына.

Ухватаў. Не заступайся! Дзе яе муж? Хто ён? ІІа яго віне такая катастрофа ў горадзе. Не дагледзеў. Ты што? Сляпая? Глухая? Не ведаеш, чым гэта пахне? Ты хочаш і сама ўліпнуць, і мяне пад манастыр падвесці?

Рая. Федзя! Хіба можна ўсю віну на яго? Хіба адзін чалавек можа спыніць землетрасенне? (Нясмела, апраўдваючы Наталлю Мікалаеўну.) Я пазвала яе… Я месца сабе не зпаходзіла. Я ўсю ноч трэслася як у ліхаманцы. Ты заўсёды акуратна прыходзіў дадому. А тут — усю ноч чакаю, цэлую ноч… Ты ж ведаеш, які цяпер час. У мяне нават малако прапала. Яна… Яна ж… Федзя, яна ж добры чалавек. Яна таксама непакоілася. Так перажывала са мной… за цябе. Я ж думала… што цябе… Ну, што ты маўчыш? Ты ж сам бачыш, што стала з горадам…

Ухватаў. Да-а, катаклізм небывалы.

Рая. I многа людзей загінула?

Ухватаў. Ды якіх! Пакуль не злічылі. I мяне трасанула.

Рая. Ну во!..

Ухватаў. Падкінула! Так што — збірай манаткі. Я ўжо не інструктар…

Рая (апусцілася на стул). Фе-е-едзя!

Ухватаў. Чаго ты? Дурная! Мяне пасадзілі на новую пасаду. Я цяпер гаспадаром горада буду! Часова. Ясна?

Рая. Што ясна, што ясна?.. Ты што?

Ухватаў (усміхаецца). Так, я цяпер — старшыня выканкома замест Бурлакова. Праўда, ЧВА.

Рая. Ён яшчэ ўсміхаецца. Федзя! З гэтым не жартуюць, гэта ўлада! Ты ж нездаровы!

Ухватаў. Вот баба бязглуздая, не верыць. Гэта ўжо — факт.

Рая. А… А… Бурлакоў дзе?

Ухватаў. Няма яго. Няма. Знік. Той жа ноччу. I слядоў няма. Так трасанула! Не адзін ён прапаў.

Рая. I ты пайшоў на яго месца? Ты разумееш, якая гэта пасада. Там і святы цяпер усім не дагодзіць. Усяму народу не дагодзіш. Як ты згадзіўся?

Ухватаў. Яшчэ б не згадзіўся! А што я мог зрабіць? Мяне паклікалі на пасяджэнне… Я ўсю ноч спрэчкі… У мяне душа з целам развіталася, калі ўнеслі прапанову… Я сказаў: «Я не спраўлюся… не сумею…»

Рая. Правільна. А яны?

Ухватаў. «Не ўмееш — навучым». Я кажу: «На такую пасаду я яшчэ не падкаваны». А ён…

Рая. Канечне, не падкаваны. А яны?

Ухватаў. А мне: «Падкуём», кажуць.

Рая. Яны такі падкуюць… Не сумнявайся.

Ухватаў. Такі ўчастак работы я магу праваліць.

Рая. Канечне.

Ухватаў. «Не дапусцім, кажуць, не багі гаршкі лепяць!.. Падбярэш надзейныя кадры…»

Рая. Канечне, гаршкі лепяць не багі. А кадры… Якія кадры? Дзе яны?

Ухватаў. Я і кажу: баюся я. Дапушчу нейкую памылку, і мяне… туды…

Рая. Ну, канечне…

Ухватаў. Тады ўстае гэты… Так глянуў на мяне, што я… і кажа: «Яму, панімаеш, аказваюць давер'е, а ён упіраецца, як ішак, панімаеш. Авансам амністыю просіш? Да?»