- 1
- 2
- 3
- 4
- . . .
- последняя (83) »
адной зямлі людзі немы, а ў другой зямлі людзі рагаты, а ў іной людзі трохногі, а іныя людзі дзевяці сажняў, іжэ суць валатове...»
- Лепа, - пахваліў князь. - А можа, на памяць зацвердзіў, як малітвы, га? - Ён успомніў, як некалі, на пачатку вучэння, сам рабіў гэтак, каб байчэй атрымлівалася, калі бацька скажа пачытаць гасцям.
Княжыч закруціў галавой, і Валодша пашкадаваў, што скрыўдзіў сына, але, нахмарыўшы бровы, перагарнуў старонку і паказаў:
- Вось тут чытай.
- «Ёсць у маёй зямлі пеўні, на іх людзі ездзяць, - упэўнена разбіраючы цітлы, чытаў Барыска. - Ёсць у мяне птушка нагой, уе сабе гняздо на пятнаццаць дубоў. Ёсць у маім царстве птушка фінікс, звівае сабе гняздо на ноў месяц і прыносіць агню нябеснага і сама паліць гняздо сваё і сама тут згарае, і ў тым попеле зараджаецца зноў і пер'ем абрастае, а плоду няма ад той птушкі, а жыве яна пяцьсот лет. - Ад старання на носе ў хлопчыка выступілі расінкі поту. - А пасярод майго царства плыве рака Эдэм з раю, у той рацэ емлюць дарагія камні акінф і самфір, і памфір, і ізмарагд, сардзік і аспід, цвёрд жэ і, які вугаль, гарыць...»
Барыска перавёў дых і, пэўна, таму, што ніводнага разу не збіўся, насмеліўся запытаць:
- Няўжо гэта праўда ўсё, тата?
- Багата дзіўнага, сыне, ёсць на божым свеце. А каторыя дзівосы і самі людзі вымыслілі, каб пацеху з таго мець. Склалі гэтую кнігу ў Грэках, а тлумачаная яна і перапісаная вучонымі мніхамі па ўказе нашай князёўны Прадславы Святаслаўны, у манастве найпадобнейшай Еўфрасінні. Казаў табе дзяк пра яе?
- Казаў. Помніць, як у святы град Ерусалім яе праводзілі. Чытаць далей?
- Чытай, чытай... - няўважліва адгукнуўся спахмурнелы раптам князь.
Хутка і яго Полацак правядзе. Ці паслухае ён пераможную ютрань у Сафіі? Еўфрасіння дадому не вярнулася. Можа, і ў ягонай кнізе лёсу тое ж запісана? А калі не вернецца, хто на полацкі пасад сядзе? За душу ўзяла крыўда невядома на каго. З першаю жонкай не было дзяцей, а сыны, што Бог даў са Звеніславаю, яшчэ ў такіх летах, што наперад не загадаеш. Барыску нядаўна толькі грамаце вучыць аддалі, а Глеб зусім малы, ад зямлі меч не адарве.
- «Ёсць у мяне палата злата, а ў ёй ёсць зярцала праведнае, стаіць на чатырох слупах златых. Хто зрыць у зярцала, той бачыць свае грахі, якія сатварыў ад маладосці. Блізка таго і другое зярцала, скляное...» - чытаў Барыска.
- Досыць, сыне, - адарваўся ад нялёгкіх думак князь. - Бачу, недарма дзяк мой хлеб есць. А скажы, у ваярскай справе як паспеў? З лука ці гожа б'еш?
- За дваццаць сажняў у маладую бярэзінку пацэлю. А меч Ратмір не дае. Чаму?
- Кажа, - збянтэжыўся Барыска, - пуп развяжацца.
- А што, не развяжацца? - засмяяўся князь, трасянуўшы шорсткімі русымі кудзерамі.
- Не! - цвёрда сказаў хлопчык.
- Ладна, загадаю, каб даваў табе меч.
- Тата, - зусім асмялеў Барыска, - а ці хутка мяне на вайну возьмеш?
У князя зашчымела сэрца. Усплыло на памяць, як самога бацька ўпершыню ўзяў у набег, як першы раз пачуў посвіст чужынскай стралы... Ён прыгарнуў малога да грудзей, правёў калянай далоняй па ядвабных сынавых валасах. Дзве макаўкі ў Барыскі на галаве, як і ў яго самога. Кажуць, шчаслівы знак.
- Хутка, сыне. Чатыры леты засталося. Такі ўжо ў князёў крывіцкіх няпісаны закон: у тры гады сына на каня садзіць, у сем аддаваць у навучанне грамаце, а як міне дванаццаць - можна княжыча і на вайну браць.
- Чатыры леты... - расчаравана працягнуў хлопчык. - Тады хоць у пацешную вайну навучы, што з Віславусам гуляеш.
- Ну, на такую вайну табе ўжо можна. Калі хочаш, зараз і паваюем.
- Хачу! - успыхнулі ў княжыча вочы.
Валодша ўзяў з паліцы куфэрак са слановай косці і высыпаў на сталец дзве жмені жаўтлявых касцяных фігурак. Стальніца была не простая - папераменна выкладзеная кавалачкамі светлага і цёмнага дрэва.
- Вось гэта ратнік. - Князь паставіў на светлае поле першую прысадзістую фігурку ў шаломе і з барабанам у руках. - Ідзе ратнік на бітву адно ўперад, назад яму дарогі няма. - «Назад яму дарогі няма», - міжволі паўтарылася ў князевых думках. - А гэта ладдзя, мяно ёй таксама насада...
У святліцу зайшоў ваявода Віславус. Быў ён круглатвары, з кароткай барадой і сінімі вачыма, яшчэ малады, але трымаўся паважна, не раўнуючы, як пажылы баярын. З хвіліну ён чакаў, але князь так улёг у гульню, што не чуў ваяводавых крокаў. Тады Віславус керхануў у кулак і, пакланіўшыся, загаварыў:
- Новыя паслы ад чудзі прыйшлі, княжа...
2.
Тры вялікія стругі пад белымі ветразямі прысталі побач з дзядзінцам, акурат там, дзе Дзвіна прымае ў свае берагі павольную Палату. Наладаваныя футрам і воскам караблі прывялі віцебскія купцы, што ўпершыню пасля зімы кіраваліся водным шляхам у Рыгу. Разам з імі сышоў на бераг рослы падхорцісты чалавек у свіце з грубага сукна. Два дні таму ён, не таргуючыся, заплаціў купцам паўгрыўні, каб давезлі да стольнага Полацка. Назваўся аршанскім майстрам-лучніком Богушам. Едзе па навуку да полацкіх майстроў, бо чуў: іхнія самастрэлы за сотню крокаў прабіваюць нямецкую браню, нібы тую кляновую дошчачку. Богуш прыгладзіў узбунтаваныя ветрам бялявыя валасы, тройчы перахрысціўся на сафійскія крыжы і рушыў па гразкім пасля ўчарашняга дажджу ўзвозе да торжышча. Гадоў аршанскі майстра меў за тры дзесяткі, ногі ў новых пасталах ступалі лёгка, а на плечуку на выслізганай да бляску кульбе вісела радняная кайстра. На таргу ён купіў падрумянены пірог з заечынай і, памалу адкусваючы, прайшоўся паміж паўпустых у будны дзень прылаўкаў. Спыніўся каля дзеда, што гандляваў рыбаю, прыцмокнуў языком, кінуўшы вока на ляшча, які не ўтаптаўся ў драўлянае вядро. Падзівіўся на двухгаловых хвастатых звяроў, што шчэрыліся з калчанаў. Прыслухаўся да размовы двух дружыннікаў у дашчатых бронях* і адразу неяк наструніўся. Ваяры гаманілі, як учора на княжых борцях злавілі пчаладзёра. * Даспех накшталт кальчугі, але зроблены з металёвых пластачак. - Прывялі таця ў церам, - апавядаў старэйшы векам дружыннік, - дык на калені заваліўся і якоча: «Памілуй, княжа, не ведаў я, што твой мёд краў!» А князь рачэ: «А хіба не ведаў ты, што мёд гэты не твой?» Воі засмяяліся. - І піўцом князь пачастуе, і слаўцом. - А ці ведаеш, рачэ князь, - працягваў старэйшы, - што над табой немцы ўчынілі б? Галавой - у лазьбень з мёдам і пі, пакуль душа не адляціць. Богуш на крок адступіў, але слухаць стаў яшчэ ўважней. - Ага, - згадзіўся малодшы. - Чалавек з леціголы баяў. Рытары* ў іх борці адабралі, а пчаляроў у мёдзе патапілі. * Рыцары. Неспадзеўкі на торжышчы ўсчаўся крык. Усе, хто мог, рынулі да ракі. Прылаўкі ўмомант апусцелі, каля свайго тавару засталіся адно ганчар з бондарам. На беразе вірыўся вялікі збой- 1
- 2
- 3
- 4
- . . .
- последняя (83) »