Вершалінскі рай (Аляксей Карпюк) Страница 93 - Литвек

Гарадзеншчыне. У 1944-1945 гг. служыў у Савецкай Арміі, удзельнічаў у баях на тэрыторыі Польшчы і Германіі. Двойчы паранены. Скончыў аддзяленне ангельскай мовы Гарадзенскага педагагічнага інстытута (1949). Працаваў загадчыкам Сапоцкінскага рана (1949-1951), дырэктарам Біскупцкай сямігадовай школы Ваўкавыскага раёна (1951-1953), у Гарадзенскім педінстытуце (1953-1955), у абласной газеце «Гродзенская праўда» (1955-1957), уласным карэспандэнтам газеты «Літаратура і мастацтва». У 1961 г. скончыў Вышэйшыя літаратурныя курсы ў Маскве. З 1961 г. - загадчык агенцтва «Інтурыст» (Горадня), з 1965 г. - сакратар Гарадзенскага абласнога аддзялення СП БССР, з 1970 г. - упаўнаважаны УААП па вобласці, у 1977-1981 гг. - дырэктар Рэспубліканскага музея атэізму і гісторыі рэлігіі ў Горадні, з 1978 г. - зноў сакратар абласнога аддзялення СП БССР. Сябра СП СССР з 1953 г.

Узнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны I і II ступені, медалямі і залатым крыжам ордэна «Віртуці Мілітары» (Польшча).

Заслужаны работнік культуры БССР (1980).

Памёр 14.07.1992 г.

У друку дэбютаваў у 1953 г. аповесцю «У адным інстытуце». Выйшлі кнігі аповесцей і апавяданняў «Дзве сасны» (1958), «Данута» (1960), «Мая Гродзеншчына» (нарыс, 1960), «Пушчанская адысея» (1964), «Чаго мы варты» (бібліятэка газеты «Голас Радзімы», 1970), «След на зямлі: Скарбы і здабыткі маёй Гродзеншчыны» (1972), «Вершалінскі рай» (1974), «Ольга Корбут» (1977), «Свежая рыба» (1978), «Партрэт» (1983), «Сучасны канфлікт» (1985), «Дзве сястры» (казка, 1986), раман «Карані» (1988). Выйшлі Выбраныя творы ў 2 тамах у 1980 г. і 1990-1991 гг.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі СП БССР імя І.Мележа (1986) за кнігу «Сучасны канфлікт».

1

Гэтае, узаконенае ўрадамі каралёў, а потым цароў, жульніцтва зарадзілася яшчэ ў 1690 годзе, калі манахі пад Заблудавам знайшлі цела шасцігадовага хлопчыка. Хтосьці выказаў здагадку, што з малога яўрэі бралі на мацу кроў. Духавенства зда-гадку клікуш падтрымала, нябожчыка аб'явіла велікамучанікам ды распаліла страсці.

I пяцьдзесят, і сто, і паўтараста гадоў таму назад вялізныя натоўпы сялян на чале з дзесяткамі бацюшак і архірэяў, у суправаджэнні эскадрона казакаў урачыста насілі карычневую дамавінку з мошчамі ад Заблудава да Крынак, з Крынак да Ваўкавыска, з Ваўкавыска да Свіслачы, Навагрудка і Слуцка... Тысячы пасталоў і ботаў узнімалі дарожны пыл, над людскім патокам шапацелі харугвы. Развяваючы на ветры свае доўгія космы, нечалавечымі галасамі, як у бочку, раўлі малітвы, гугнявілі тропары тоўстыя папы, чадзілі кадзіламі, а сотні вёрст, парэзаных каляінай пясчаных дарог, бабы высцілалі палатном.

У такія дні пусцелі вёскі. Спатыкаць мошчы збягаліся старыя і малыя. На вуліцу выносілі накрытыя сурвэтамі сталы з боханамі хлеба, сальніцамі і збанкамі вады, да гасцей паўзлі на каленях калекі з надзеяй выздаравець.

Калі папы прыпыняліся ля сталоў свянціць хлеб і ваду, ашалелыя ад веры мацяркі паказвалі сваім дзецям, як Габрусёк з дамавінкі ківае ім паколанымі пальчыкамі і заклікае да помсты, а чорная сотня падбухторвала на пагромы яўрэйскае беднаты. Багамазы завальвалі Гродзеншчыну абразамі заблудаўскага дзіцяці, вучні царкоўнапрыходскіх школ зубрылі оду: «Святой Гавриил, угодник Христов, какие ты муки принял от жидов...»

(обратно)

2

Легендарныя пачвары, якія бытта жылі на Вавеле.

(обратно)

3

У канцы мінулага стагоддзя адбыўся працэс над сектантамі-мужыкамі з вёскі Стары Мултан з-пад Камы і Вяткі. Ён праславіўся на ўсю імперыю дзякуючы ўдзелу ў ім Уладзіміра Галакціёнавіча Караленкі.

(обратно)

4

Шчаслівы той, хто жыве ў доме бога і хваліць яго вечна! (Па-гебрайску).

(обратно)

5

Скаўты.

(обратно)

6

Каталіцкая арганізацыя з адданых касцёлу фанатыкаў.

(обратно)

7

У 1923 г. у выніку разладу сярод праваслаўнага духавенства Польшчы свяшчэннік з Бялявіч (Мастоўскі раён) Смарагд застрэліў сябра Пілсудскага, першага праваслаўнага мітрапаліта Польшчы айца Георгія.

(обратно)

8

Нейкі Восіп Вахлінскі з-пад Гайнаўкі, паляк па нацыянальнасці, з жонкай немкай у 1931 г. аб'явіў сябе Мікалаем II. Ён то хадзіў абарваны па хатах Гродзеншчыны, то ездзіў тройкай гнядых. Ахвотна прымаў запрашэнні на банкеты ў свой гонар. У пе-рапоўненых цэрквах выстойваў з «царыцай» малебен, які заканчваўся агульнай песняй «Божа, цара храні'». Калі «цар» потым з'яўляўся на цвінтары, гучала каманда — смірна! — і некаторыя мужыкі па-вайсковаму аддавалі яму чэсць. У доме, дзе «цар» начаваў, выстаўлялі ганаровую варту.

(обратно)

9

Сапраўднае прозвішча авантурысткі — Таццяна Меншыкава-Радзішчава. Яна была на ўтрыманні кардынала Польшчы Хлёнда і часта давала інтэрв'ю польскай і замежнай прэсе.

(обратно)