Аляксей Карпюк СУЧАСНЫ КАНФЛІКТ

Аповесць, Франтавы дзённік, Не зусім гродзенскія гісторыі

Падрыхтаванае на падставе: Аляксей Карпюк, Сучасны канфлікт. Аповесць, Франтавы дзённік, Не зусім гродзенскія гісторыі, — Мінск: Мастацкая літаратура, 1985. — 317 с.

Copyright © 2013 by Kamunikat.org

Сучасны канфлікт Аповесць

Цеціва патрэбна луку, 

Як жанчына для мужчыны;

Хоць яна яго згінае,

Але ён кіруе ёю; 

Хоць яна яго і цягне, 

Ды за ім ідзе слухмяна; 

Сэнс жыцця іх — у адзінстве. 

З «Песні аб Гаяваце» Г. Лангфела, пераклад А. Куляшова

ПРАДМОВА

Аднойчы, памятаю, наш абласны цэнтр усхваляваў трагічны выпадак.

Ад нашага горада ў поле вядзе кіламетраў з дзесяць стужка асфальту. Праклалі яе яшчэ немцы, яны збіраліся ў канцы асфальту нешта будаваць, не паспелі, пакінулі гораду трафей — шырокі і роўны, як стол, кавалак дарогі, які нікуды не вядзе. Людзі празвалі яго тупіком і знайшлі яму ўжытак. Рэйсавы транспарт па ім не ходзіць, тут гараджане прабуюць свае новыя веласіпеды, матаролеры, матацыклы, машыны...

I вось на гэтым тупіку здарылася жудасная катастрофа. Доктар псіхалагічных навук з медінстытута Станкевіч на асфальце прабаваў свой новенькі «Масквіч». На толькі што купленай «Волзе» яму насустрач выскачыў работнік «Інтурыста» Вавілаў з недалёкага гарадка. Станкевіч чамусьці дадаў газу, уключыў сігнал, раптам звярнуў на левы бок і ўрэзаўся ў машыну Вавілава. На «Волзе» і «Масквічы» яшчэ стаялі абмежавальнікі, аднак хуткасць збліжэння абодвух у суме раўнялася ста дваццаці кіламетрам!

Сведкі расказваюць — раздаўся стрэл, бытта з сілай адкаркавалі вялізную бутэльку шамманскага. Машыны да паловы ўлезлі адна у адну, скаціліся ў кювет і загарэліся.

Пажарныя каманды і тэхнічаая «хуткая дапамога» прыляцелі, калі ля асфальту яшчэ бушавала полымя і трывожна гудзеў сігнал. Пажар пагасілі. Покуль пачаць рэзаць аўтагенам жалеза і даставамь тое, што засталося ад целаў, тэхнікі кінуліся шукаць провад, каб абарваць назойлівае гудзенне. Провад шукалі доўга, а з груды чорнага і абсыпанага белымі пялёсткамі жалеза, кажуць, урачыста, трывожна, настойліва, упарта і жаласліва, што аж праходзіў па скуры мароз, даносілася, плакала, крычала на двух танах:

— А-а-а-а-а-а-а-а-а-а-а!!!

Людзі гаварылі, што самым страшным быў якраз гэты сігнал, пасля якога кожны, перш чым сесці за руль, успомніць гэты жудасны енк.

Жыхары нашага горада абодвух мужчын шкадавалі. Вавілава — бо халасцяк, заехаў у наш горад выпадкова, як бы толькі для таго, каб знайсці сабе смерць, а Станкевіча — бо пакінуў дзяцей, самаму малому хлопчыку не было яшчэ і трох год.

Другога вадзіцеля людзі, вядома, шкадавалі больш. Праяўляўся мясцовы патрыятызм. Станкевіча ўсе добра ведалі як аўтара папулярных навуковых кніжак — самыя складаныя праблемы з галіны чалавечай псіхалогіі ён умеў падаць неяк проста, пераканаўча і займальна. Яго творы друкаваліся стотысячнымі тыражамі і ў Маскве, і ў Кіеве, і за мяжой, а мы ўсе ганарыліся, што папулярны аўтар жыве менавіта ў нашым горадзе. Да нас перабраўся Станкевіч з гарадка, адкуль быў і Вавілаў, у медінстытуце загадваў кафедрай, а я радаваўся, што будзе папаўненне нашай невялічкай пісьменніцкай арганізацыі. Я нават рыхтаваў ужо дакументы, каб ставіць пытанне аб прыёме яго ў Саюз пісьменнікаў...

I вось табе на!

Шкадавалі людзі аўтамабілістаў і, вядома, не падазравалі, што за выпадкам хавалася трагедыя сямейнага плана.

Пасля няшчасця я наведаў жонку доктара, Ірыну Іванаўну Станкевіч. Сям'ю яе ведаў ужо з год і нават зайздросціў таму ладу ды парадку, які, мне здавалася, у іх заўсёды панаваў. Выяўляецца, мужык з жонкай умелі здорава хаваць ад пабочнага вока тое, што насілі ў душы, у сценах сваёй кватэры, і Станкевіч урэзаўся ў машыну Вавілава зумысна.

Іронія лёсу — Станкевіч быў гэткім для нас аптымістам, падтрымліваў дух часамі нават і ва мне, а сам вось паддаўся часовай слабасці.

Прыбітая двайным няшчасцем кабета мне даверыла, як на споведзі свае сямейныя таямніцы. Гісторыя здалася павучальнай, якраз на сучасную тэму, і я выпрасіў дазволу ў Ірыны Іванаўны напісаць на гэтым матэрыяле аповесць.

Зрэшты, мой удзел у ёй скромны. Станкевічы нібы ўсё прадбачылі, кожны з іх вёў дзённік, а людзі яны развітыя і эрудзіраваныя. Ірына Іванаўна аддала свае і мужавы сшыткі, засталося мне адно матэрыял прывесці ў сістэму, дапрацаваць, некалькі разоў нанова перапісаць начыста ды здаць у друк. Няхай гэты твор, бы той трывожны і настойлівы сігнал з пакарэжанай машыны на тупіку, папярэджвае іншых.

Раздзел першы

1.

Я — настаўніца. У мяне двое дзетак, муж ледзь не пісьменнік.

Апошпі час пачынаю любіць вершы. Вучыць на памяць няма калі, таму запісваю іх на паперы, вешаю над ложкам, а перад сном прабягу вачыма па радках — і праз некалькі дзён, глядзіш, яны ўжо моцна сядзяць у галаве. Слабасці сваёй крыху саромеюся і нават хаваюся ад Косці.

Між іншым, калі з'явіцца новая паперка над ложкам, муж паблажліва прачытае яе, дасць прафесійную ацэнку аўтару, але чамусьці не цікавіцца, навошта яна вісіць, і нават не дзівіцца.

У школе мяне лічаць сур'ёзным педагогам, выдаюць пахвальныя лісты, а мне — няёмка. Мне здаецца, што я — проста дзяўчынка. Раптам захочацца марожанага, пацягне пагуляць у класы ці паўзірацца на свет праз каляровае шкельца; або раніцой, ідучы па работу, здаецца, вярнулася б ды паспала б яшчэ гадзіны чатыры ці ўткнулася б маме ў прыпол і прасядзела б так паўдня. Не раблю так, бо мама далёка.

Жыву ў невялікім горадзе, хаджу на работу заўсёды ў адзін час, у адным напрамку, адной і той жа дарогай.

Ходзіш у школу дзень, два, месяц, год. Памалу звыкаешся з тым, што навокал цябе. Непрыкметна ўсё, што сустракае цябе кожную раніцу, становіцца тваім, нават— інтымным.

Насупраць бібліятэкі — клумба, каля яе праходжу кожны раз а палове дзевятай.

Далей — дрэўцы, вельмі знаёмыя, выраслі на вачах: вясной нецярпліва чакаю, калі з набрынялых пупышачак нарэшце з'явяцца тоненькія, свежыя стрэлачкі лісцікаў. Лстам хочацца памыць знямоглае ад пылу лісце, а ўвосснь — сабраць у букет: такое яно яркае і прыгожае!

А тут выставіў напаказ свае ажурныя контуры будаўнічы кран. У ім — званок, як у школе. Пачуўшы яго, спачатку я палохалася — няўжо