Чалавек у акулярах плёскае ў далоні і накіроўваецца да стала. Апладысментамі яго падтрымлівае Смоліч. Гарун цалуе руку Людвікі.

Гісторык. Чалавек у акулярах — Язэп Лёсік. Рэдактар газеты «Вольная Беларусь». Адзін з першых лідэраў Грамады.

Лёсік (Гаруну). Здароў быў, дружа. (Абдымаюцца.)

Гісторык. Разам з Гаруном адбывалі царскую катаргу ў залатых капальнях пад Краснаярскам.

Лёсік. Кожны паэт, якому яго ж вершы гэтак таленавіта прачытае такая пекная паненка (схіляе галаву), можа лічыць сябе шчаслівым. (Смолічу.) Маё шанаванне! (Паціскае руку, сядае ў крэсла паблізу стала.)

Гарун. Людвіка і сама друкуе такія цудоўныя абразкі і вершы, што я абавязкова нешта вывучу і прадэкламую дзе-небудзь публічна ў знак павагі да каляжанкі па паэтычнаму цэху.

Уваходзіць зусім малады інтэлігентнага выгляду чалавек.

Гісторык. Тамаш Грыб — культурны дзеяч, адраджэнец, эсэр.

Грыб. Дазвольце?! Вітаю вас.

Смоліч. Просім. Сядай, Тамаш.

Уваходзіць малажавая, строгая жанчына.

Гісторык. Палута Бадунова…

Бадунова. Добры дзень!

Смоліч. Ласкава просім, Палута Аляксандраўна, да нашага гурту.

Бадунова знаходзіць сабе месца.

Гісторык. Настаўніца Бадунова — дэпутат Петраградскага Савета, член ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады.

Уваходзяць двое.

Першы. Вітаю шаноўнае спадарства! (Ідзе да стала, ціха перамаўляецца з Гаруном і Смолічам.)

Другі моўчкі сядае бліжэй да парогу.

Гісторык. Той, што падышоў да стала, Язэп Варонка — камісар юстыцыі Вялікай рады і член ЦК Грамады. Той, што прысеў каля дзвярэй, Фабіян Шантыр. Паэт і публіцыст, закаханы ў Людвіку Сівіцкую.

Смоліч. Спадар Шантыр, каго будзеце прадстаўляць на нарадзе?

Шантыр. Сябе самога і левую плынь Сацыялістычнай грамады.

Смоліч. Наколькі мне вядома, такая плынь афіцыйна яшчэ не аформлена…

Шантыр. Тым не менш яна ёсць і я яе прадстаўляю.

Людвіка. Па маіх назіраннях, таварыш Шантыр даўно мітусіцца паміж Грамадою і бальшавікамі, як той Бурыданаў асёл, што паў з голаду, бегаючы паміж двума стажкамі сена.

Бадунова. Заўвага ў адрас майго калегі па левай плыні больш, чым бестактоўная…

Шантыр. Не зважайце, Палута Аляксандраўна. Дзякуючы паўсядзённым турботам Людвікі галодная смерць мне не пагражае. Даруем ёй гэты выпад.

Гарун. Шаноўная Палута Аляксандраўна пэўна не ведае, што Фабіян і Людвіка…

Шантыр (перахоплівае). Сямейная пара палітычных антаганістаў.

Гісторык. Фабіян Шантыр не толькі левы грамадавец, але і вядомы паэт, публіцыст і яркі трыбун.

Уваходзяць адразу шасцёра апранутых у вайсковае і паўвайсковае.

Каманда Янкі Серады.

Серада (крыху карцінна). Каманда, зва-жай!

Каманда выстройваецца, падраўноўваецца, падцягваецца.

Здравія жадаю, панове таварышы намеснікі старшыні Вялікай беларускай рады і Сацыялістычнай грамады! Дазвольце далажыць аб прыбыцці вайсковай каманды па стварэнні беларускай нацыянальнай арміі?!

Гарун (разумеючы жартоўную выхадку Серады). А панове таварышы і не пярэчаць…

Серада (робіць шаг у бок). Злева направа: Сымон Рак-Міхайлоўскі — арганізатар з’езда вайскоўцаў-беларусаў Заходняга фронту, ён жа ёсць кіраўнік Цэнтральнай беларускай вайсковай рады. Кастусь Езавітаў — арганізатар такога ж з’езда Паўночнага фронту. Васіль Захарка — адзін з арганізатараў з’езда вайскоўцаў-беларусаў Заходняга фронту. Макар Касцевіч, ён жа паэт Макар Краўцоў — кіраўнік беларускага камітэта 44-га армейскага корпуса Паўночна-Заходняга фронту.

Даклаў Янка Серада, сябра Беларускай сацыялістычнай грамады і армейскі ветэрынар.

Смоліч. А грамадавец і армейскі ветэрынар можа сказаць дакладна, якая колькасць беларускага войска стаіць за камандай?

Серада. Па ўсіх франтах яшчэ не падлічылі, а тое, што толькі Кіеў і Адэса даюць каля 100 тысяч штыкоў, факт!

Смоліч (радасна здзіўлены). Нішто сабе навіна! Вольна! Сядайце…

Запыхаўшыся, з’яўляецца малады чарнявы чалавек у паўвайсковым адзенні.

Гісторык. Гольман. А хутчэй за ўсё — Гольдман, залаты чалавек.

Гольман (таропка). Мы с Канчером прибыли, но он опоздает. Совещание можно продолжать при мне.

Гарун. Мы яшчэ не пачыналі…

Гольман. Это хорошо! И приятно. (Садзіцца.)

Смоліч. А вы, вообще-то, кто?

Гольман (падняўшыся з крэсла). Кто, я?.. Михаил Борисович Гольман — бывший прапорщик, бывший эсэр-максималист, потом левый эсэр, бывший председатель Могилевского Совета крестьянских депутатов. Сейчас тяготею к большевикам. Арестовывался временным правительством за эсэровскую пропаганду по крестьянскому вопросу. В настоящее время заместитель Канчера по Белорусскому областному комитету при Всероссийском совете крестьянских депутатов в Петербурге, простите, в Петрограде.

Смоліч. Располагайтесь, Михаил Борисович…

Уваходзіць багата апрануты мужчына, а за ім чалавек у сціплай вопратцы.

Гісторык. Раман Скірмунт — вялікі пан і грамадзянін-патрыёт Беларусі.

Скірмунт (зняўшы капялюш). Мір вашаму дому, панове і таварышы рэвалюцыянеры.

Смоліч. З мірам прымаем, пан Скірмунт.

Скірмунт. Калі б вы і не прынялі мяне з мірам, я ўсё роўна мусіў бы прыйсці на правах стваральніка і старшыні Беларускага нацыянальнага камітэта, паўнамоцтвы якога, як вядома, былі перададзены вашай Вялікай радзе.

Смоліч. Мы рады бачыць пана Скірмунта.

Шантыр. Рады не ўсе.

Гарун. Наколькі я разумею, гэта той самы пан Скірмунт, што быў дэпутатам думы