Чацвёрты крок…
Пяты крок…
Алег чуў і лічыў не свае ўласныя, а крокі Гонты, які грузна і цяжка шнураваў упобачкі па ўзараным полі, чуў, як дзвынькаюць пад абцасамі каменьчыкі, і глядзеў сабе пад ногі, на шырокія скібы зямлі, што на грабянях падсохла ўжо і жаўцела. Як хутка падсохла поле! Гадзіны дзве мінула — не больш! — а вільгаці на раллі ўжо і знаку няма. Праўду казаў Гонта: перастояла поле, трэба было садзіць бульбу раней.
Сёмы крок…
«I жаўрук неяк дзіўна звініць, як валіцца на дол…»
Восьмы крок…
«I другі спявае. Ззаду недзе, але глуха, як у траве заблытаўся…»
«Няўжо толькі дзевяць крокаў зрабіў Гонта? Ці, можа, я збіўся ў сваім падліку?.. Не, правільна я надлічваў. Дзесяты вось крок…»
Ён разумеў, што робіць усё гэта сумысля — і лічыць Гонтавы крокі, і глядзіць сабе пад ногі, і дзівіцца з таго, што гэтак хутка падсохла зямля і ўжо асыпаюцца грабеньчыкі раллі, і прыслухоўваецца да спеваў жаўрукоў,— робіць толькі на тое, каб хоць неяк супакоіць сябе, каб не глядзець наперад, на шырокі ўзмежак ля лазнякоў, дзе адкрыта, не тоячыся, стаяць у чаканні эсэсаўцы. Колькі ж іх там сабраліся? Зірні — і ўбачыш. А навошта яму глядзець? Не, дружа, глядзець давядзецца. Але цяпер ты не хочаш гэтага рабіць. Не хочаш ці баішся?.. А табе ж давядзецца стаць з імі побач амаль. Гонта казаў, каб на два крокі — не больш. А чаму на два менавіта? Ды натуральна ж зусім: тады не паспеюць адбегчыся ворагі, тады не схаваюцца! Але ж і ты не паспееш адбегчыся! I Гонта не паспее! Не, пад узвал ён паспее скочыць! I Гонта павінен! Толькі трэба дакладна вызначыць: куды, у якое месца, дзе…
Алег узняў галаву і смела зірнуў наперад. Як блізка стаяць эсэсаўцы! Прыблізна гэтак жа блізка былі яны, калі ішлі па гравійцы ля Фарынава — тады разведчыкі і паласнулі па іх з аўтаматаў, амаль ва ўпор. А ён, Алег, ссадзіў тады з карабіна афіцэра, які паспеў залегчы за сасною на ўзбочыне. Тады эсэсаўцаў шмат было… А зараз мала… Зусім жа мала стаіць іх ля лазнякоў!.. Упяцёх толькі! Не, чацвёра яшчэ ля вязаў… I яшчэ ззаду, на лугавіне, галёкаюць, нешта крычаць… I якія ж яны ўсе няроўныя, бы ўвесь час перавальваюцца з нагі на нагу, то большаюць, то меншаюць, быццам няспынна ківаюцца. А, гэта вецер гайдае лазнякі… За лазнякамі горбіцца белае воблака, кудлатае, бы злепленае з дробных снегавых камякоў. Дзіўна, ён бачыў гэткае ж воблака за вязамі, над лесам, калі глядзеў з акопчыка ў той бок, дзе сонца. Няўжо так хутка пераплыло туды, на той бок ракі?..
Алег зыркнуў назад, у бок лесу, і згледзеў над ім знаёмае воблака, няроўнае, гарбатае, бы злепленае з дробных снегавых камякоў. Значыцца, ён памыліўся: зусім іншае воблака вісіць па той бок ракі. I зусім нерухомае! I як жа блізка яно, быццам села на лазнякі, сагнула іх і зыбаецца на гнуткіх тонкіх макавінках. I лес здаецца дужа блізкі, быццам расце адразу ж за лазнякамі. А за лазнякамі яшчэ поле, потым пойдзе гравійка, потым зноў поле, за якім доўгімі шнурамі пакладзены вольхавы параснік, які пассякалі летась фашысты, каб добра бачыць і прастрэльваць усе падыходы да чыгункі. Уночы там заўжды цяжка было прабірацца — скрозь вострыя, як пікі, неньчучкі: калі раптоўна ўзлятяла з чыгункі ракета, вельмі небяспечна было падаць на зямлю. Праўда, табе там заўжды шанцавала: безліч разоў вадзіў падрыўнікоў на чыгунку, безліч разоў валіўся на зямлю і аніводнага разу ні твар не пашкрабаў, ні рукі. Там, значыцца, табе нязручна было ісці! А тут — лёгка! Роўнае поле — не зачэпішся, не спатыкнешся! I падаць мякка — ралля ж свежая!
Нечакана звонкае чырканне зямлі пад ботамі Гонты аціхла. Спыніўся Гонта? Навошта ж ён спыніўся? Сам жа казаў: толькі наперад трэба! I гэтага ім і неабходна трымацца, ісці і ісці, каб наблізіцца… А можа, час ужо? Не! Яшчэ далёка — пакуль кінеш, пакуль граната даляціць… Разбягуцца фашысты, пахавацца паспеюць!..
Ён зноў узняў галаву і зноў убачыў чорныя постаці ворагаў.
Але цяпер позірк яго не затрымаўся на іх — ён глядзеў па гнуткія жаўтлявыя лазнякі, што паката выгіналіся пад ветрам. Як жа блізка яны! Як жа выратавальна густыя яны! Адзіны міг — і ты там. Дзе ж міг! Гэта трэба прайсці ўсю разору да канца, ступіць на ўзмежак. I толькі тады ўжо апусціць рукі… А Гонта спыніўся! Навошта ён спыніўся? Трэба ісці і ісці, не спыняцца! Трэба ісці, пакуль яны яшчэ не агледзеліся, пакуль яшчэ ва ўтрапенні ад свае ўдачы…
А Гонта спыніўся… Навошта? Божухна, ён жа як здурнеў! Бульбіну спрабуе мыском бота засыпаць! Да ліха яму гэтая бульбіна!..
— Недаробка, братачка. Ліквідаваць яе трэба. У нас у брыгадзе закон быў: недаробкі не пакідаць. Не будзем і мы з табою іх пакідаць. Праўда? — спытаў Гонта памяркоўна, без насмешкі, неяк дзелавіта нават. I гэтак жа дзелавіта мыском бота падгроб сіпаку, пачаў засыпаць бульбіну, што вытыркалася з-пад ворнага пласта; жоўты грабеньчык пласта лёгка крышыўся і асыпаўся ў разору.— Во цяпер цёпла будзе бульбінцы ў зямельцы ляжаць. I прарасце хутчэй, і ўродзіць багацей…
Ад лазнякоў прагучала патрабавальнае і здзеклівае — па-нямецку:
— Ком, бандытэн, ком! Шнэль, шнэль!
Гонта, не спыняючы свае працы, злосна працадзіў праз зубы:
— Зашнэліў, гад! Пацерпіш! Нідзе не дзенешся! — I тут жа зарадаваўся, прамовіў прачулена, быццам нішто іншае, апроч свайго занятку, яго ўжо не тычылася: — Поле якое прыгожае! I барозны ўсе ро-о-оўненькія, як па шнурочку. Не развучыўся яшчэ Гонта працаваць. Праўда ж?
Гэтае ўсхваляванне, поўнае ўрачыстасці: «Праўда ж?», зноў уразіла Алега. Сапраўды, ён жа як здурнеў, гэты Гонта! Бульбіну прысыпаў… Цяпер ралля яго сваёй прыгажосцю вабіць! Тут трэба думаць пра адно: як з бяды гэтае выкараскацца! А ён…
— Не развучыўся,— сам