пярэчанні, што той паставіЦь свайго падначаленага па камандзе «смірна», загадае спыніць размовы і тэрмінова адпраўляцца ў гаспадарчы ўзвод. Калі Лысюк злуе — з ім можна спрачацца. А цяпер?.. Спакойнае запытанне пра школу… Ды ўсё прадумана знарок, усё робіцца на тое, каб падкрэсліць, што ты, маўляў, хлопчык, табе пра дзесяты клас думаць трэба… Але ж гэта — несправядліва! Фронт жа зусім блізенька! Можа, бой, што рыхтуе атрад на гравійцы за Дзвіною, будзе апошнім партызанскім боем. Можа, там, за Дзвіною, яны сустрэнуцца з роднай арміяй, якая наступае імкліва, пагоніць фашыстаў... А яно, Алеся, не пускаюць у бой, даручаюць нейкую другарадную справу, не давяраюць галоўнага. І хто не давярае! Лысюк! Той самы Лысюк, які неаднойчы казаў, што ён, Алег, і страляе па-снайперску, і разведчык прыроджаны, і кемлівы салдат. І той жа Лысюк цяпер, у гэткі адказны і важны момант, адсылае «прыроджанага разведчыка» ў гаспадарскі ўзвод, на звычайную і зусім нязначную працу, адсылае да Гонты, да хмурага, заўсёды чымсьці незадаволенага чалавека! І робіць ўсё гэта Лысюк спакойна, нібыта выпрабоўваючы Алегаву вытрымку!

Алег прамовіў стрымана, разумеючы, што толькі стрыманасцю ён можа нечага дамагчыся:

— Правільна было б зараз не класы тыя лячыць, а рахунак баявы паглядзець. Што, благі ў мяне баявы рахунак?

— Баявы рахунак у цябе добры. Проста выдатпы рахунак,— згадзіўся Лысюк, як бы падладжваючыся пад стрыманы Алегаў тон, і падняўся.— А сіваграчок наш — паляцеў. Па-ля-це-еў фронт сустракаць, паглядзець, што там робіцца... Каб крылы — сам туды следам.

Алег цяпер зусім не разумеў Лысюка. Знарок ён пра фронт гаворыць? Знарок яго, Алегаву, цярплівасць выпрабоўвае? Ці, можа, толькі сіваграк той яму і наўме?

— Чаго ж вы тады мяне спіхваеце на бульбу? — у роспачы, не вытрымаўшы, выгукнуў ён.— Я таксама туды хачу паляцець… За Дзвіну хачу, на адказнае заданне…

— А я — дранікаў!

— Што-о? — здзіўлена працягнуў Алег.

— А тое, што чуў: дранікаў мне хочацца!

— Якіх дранікаў?

— Звычайных. Бульбяных. Са смятанаю. А можна і са скваркамі. Ды цыбулькі падсмажыць… Каб залацістая цыбулька зрабілася. Э-эх, смаката! — Лысюк двойчы паляпаў даланёю па Алегавым плячы, папытаў голасам сяброўскім, лагодна: — А як жа іх, дранікаў тых, без бульбы спячэш? 3 ветру?..— I ён, як бы падсумоўваючы ўсё тое, што казаў раней, заключыў: — Так што крыўдаваць няма чаго: шпар, дружа, у гаспадарчы!

Цвёрдасці ў гэтым заключэнні не было, адчувалася ў ім не загаднасць, а нейкая таварыскасць, развага, і Алег быў падумаў, што яшчэ не ўсё страчана. Але са штабной зямлянкі выбег Гонта, гукнуў Лысюку:

— Пятро! Камандзір атрада кліча!

— Бягу, бягу,— Лысюк весела параіў Алегу: — А ты настройвай сябе на дранікі. Добра? — паправіў чорную нямецкую дзягу, на якой цьмяна бліснула дзюралевая спражка з чорнай дзюрачкай пасярэдзіне — мецінай ад кулі.— Спадзяюся, дасі гаспадарнікам прыклад стаханаўскай працы. Каб бачылі: разведка працуе!..

I толькі цяпер да Алега дайшло: пярэчыць і нешта даводзіць не мае сэнсу. Лысюк не адменіць свой загад, і Алегу адно і застаецца: ісці ў гаспадарчы ўзвод. Але як жа не хочацца! А што, калі гэты нечаканы выклік Лысюка да камандзіра атрада нешта зменіць? А што, калі Лысюк зараз вернецца і скасуе свой стары загад, аддасць новы, і ён, Алег, разам з усімі баявымі ўзводамі пойдзе на адказнае заданне на правы бераг Дзвіны? Можа гэткае здарыцца? Можа, несумненна! Ён жа, Алег, там, за Дзвіною, кожную сцежку ведае, кожную ручаінку, кожны пагорачак… Ён жа заўжды, калі яму даводзілася ісці з баявымі групамі да гравійкі ці чыгункі, выводзіў іх і добра, і ўдала… А напрадвесні, калі Чэпікава група ўзарвала мост, хіба ж не ён, Алег, убярог хлопцаў ад бяды?

На нейкі міг Алегу падалося, што ён там, на беразе Дзвіны, у тую цёплую перадвясновую ноч. Тады, яшчэ не дайшоўшы да ракі, яны трапілі ў густы туман. Туман поўз з лазнякоў, шчыльных, як сцяна, і чорным выдавала ўсё: неба, лазнякі, снег, нават сам туман… I згубілася сцежка, па якой пазаўчора ішлі на чыгунку. Але Алег знайшоў яе, знайшоў па старых слядах у размяклым снезе — распаўзліся, шырозныя зрабіліся, зусім непрыкметныя.

Алег, разглядаючы тыя сляды, запыніўся. Глухаватым, як ад туману асіплым голасам Лысюк запытаў:

— Ты чаго? Чаго рух затрымліваеш?

— Сляды адшукаў. Нашы сляды.

— Дык добра ж, не зблудзілі.

— А пазаўчора, напэўна, сляды былі выразныя. I фашысты, відаць, па іх наш шлях ад чыгункі прасачылі.

— Засада, думаеш? Не палезуць яны ў гэткія лазнякі.

— А навошта лезці? За лазнякамі — пагорак. На ім калі сеў — лазнякі як іголкаю прашыеш.

Чэпік, камандзір падрыўной групы, ціха засмяяўся:

— О-ох і разведчыкі, Пятро, у цябе! Уночы, бы совы бачаць. Наскрозь і глыбей нават!

Чэпікава заўвага была не па душы Лысюку, і ён буркнуў нядобразычліва:

— Кожная мая сава двох тваіх арлоў важыць,— і ўжа да Алега — строга і дзелавіта: — Як пойдзем?

— На Доўгае поле. Там — нізіна. Невялічкая, праўда. Але адыходзіць па ёй, калі нявыкрутка, зручна.

Чэпік абурыўся:

— Траха ж як не сем кіламетраў лішніх!

Лысюк хмурна абсек яго:

— Пойдзем там. Камандуй сваім…

Групы павярнулі ўправа — у глыбокі роў ля Дзвіны. Пад дубамі, што стаялі паабапал рова, успаролі дзікоў. Дзікі панесліся па лазняках у бок пагорка, за якім пачынаўся лес,— туды мелі спачатку намер ісці групы. 3 пагорка нечакана ўзляцела ракета, за ёй другая, трэцяя… Густа затуркалі кулямёты, разразаючы полаг ночы каляровымі стужкамі трасірак. Разрыўныя кулі лопаліся па ўсяму рачному ўзвалу, з нудным віскатаннем рыкашэцілі ад мерзлага суглінку. Але партызаны былі недасягальныя — іх надзейна хаваў высокі ўзвал.

Чэпік рагатаў:

— Ну, Пятро, прадзешавіў ты трошкі. Не двох! Дзесяць арлоў кожная твая сава варта! — і сур’ёзна, без ценю жартаўлівасді, дадаў: — Перарос твой Сверын разведку. Трэба яго да нас, у падрыўнікі.

— Яго і пераконвай.

— А навошта яго пераконваць? Падрыўнік — пасада самая ганаровая,— і, павярнуўшыся да Алега, самаўпэўненым голасам прамовіў: — Залічым цябе ў падрыўнікі. Пойдзеш?

— Не, не пайду.

— А чаму?

— Разведчык — гэта той жа самы падрыўнік, толькі вышэйшага гатунку.

— Чуў? — у голасе Лысюка прагучала