Ён нечага марудзіў, нібы раздумваў, адказваць ці не. Загаварыў толькі, калі сеў на канапку, блізка прысунуўшыся да Волькі. I голас яго тады ненатуральна неяк адразу ажывіўся.
— Ну, што вы, не паспела з дому выбрацца, ёй рана яшчэ… Чаму ў вас дзяцей няма, Вольга… Вольга Раманаўна? — раптам запытаўся ён.
Ад нечаканасці Волька адсунулася ад яго, паглядзела здзіўлена. Дзіця хацеў Казік, яна не хацела. А цяпер гэты пытае… I як гэта Зіначка згадзілася на дзіця?
— Бачыце, які я,— засмяяўся Вячаслаў Пятровіч,— задаю такія пытанні… Але ж мы ведаем адно аднаго, Вольга Раманаўна. Чаму вы адсунуліся ад мяне?
Ёй было няёмка сядзець вось гэтак блізка ад Вячаслава Пятровіча побач на канапцы. Нехта голасна загаварыў на лесвіцы, чулася жвавае тупанне ног. Здавалася, людзі беглі сюды. Недзе ляпнулі дзверы. Усё. Цішыня.
Яна ўсё яшчэ не адказвала Вячаславу Пятровічу.
«Трэба ісці дадому,— у непакоі разважала Волька.— Спытала пра Зіначку — і добра. А то яшчэ падумае немаведама што».
«Маўчыць жа нечага,— пачынаў злавацца Вячаслаў Пятровіч,— саромеецца ці смяецца з мяне? Ну, няхай…»
— Каб я быў вашым мужам,— зноў загаварыў ён,— я прымусіў бы вас насіць пярсцёнак… на правай руцэ. Чаму вы не носіце? — Ён паспешліва схапіў Вольчыну руку, супакоіўся трохі, калі ўбачыў, што тая не забірала яе.— Каб усе бачылі, што вы замужам, і каб ніякіх… Я раўнаваў бы!.. Ваш муж не раўнуе?
— Да каго яму раўнаваць, Вячаслаў Пятровіч? Што вы!
— Ну, хаця б да мяне, Вольга Раманаўна, га? — Вячаслаў Пятровіч на ўсякі выпадак засмяяўся.— Ведае ж ён, што вы ходзіце да нас?
— Гэта не тое, Вячаслаў Пятровіч, не кажыце… Мне проста добра ў вас, можа, яшчэ лепш, чым дома…
— Бачу, што вам добра, куды лепш, чым мне…
— Чым вам? Што вы, Вячаслаў Пятровіч!
— Ведаеце, Вольга Раманаўна…— нейкі момант ён раздумваў: гаварыць ці не,— вас хоць муж не пілуе, а мне ад Зіначкі столькі ўсяго… і ўсё праз вас скора, можа, і чуб трашчаць будзе…
— Як гэта? За што?
— Ну, як сказаць вам, Вольга Раманаўна? Магла ж яна падумаць, калі вы так часта ходзіце да нас?..
Ён зусім асмялеў ужо, і рука яго, насцярожана палётаўшы ў Волькі за спіною, супакоілася раптам на яе плячы…
…I значыцца, іначай усё было, зусім іначай. I значыцца, ніколі не было ні ціхіх гасцяванняў тут, у гэтай кватэры, ні сардэчнай спагады, ні любасці. Усё яна сама прыдумала, Волька — і ўсё падман. Гэтак хораша, лёгка адчувала яна сябе яшчэ нядаўна з Вячаславам Пятровічам, з Зіначкай і — трэба ж — не заўважыла нічога, і як шкада цяпер і таго спакою на сэрцы, і любасці, з якімі ішла заўжды да суседзяў… Як яны павярнулі ўсё з Зіначкай, як яны думалі!..
I Волька загаварыла тады са стрыманай злосцю, з’едліва:
— Дык вы, можа, мяне чакалі, Вячаслаў Пятровіч? А Зіначка пра гэта ведае? Як жа ёй будзе там?
Цяпер ужо і ён здагадаўся, што нейкім чынам памыліўся ў Вольцы. Але думаў ён якраз не пра гэта. Волька загаварыла пра Зіначку, яна, бач, ведала, як яму дапячы найлепш… Не, яму не трэба было распачынаць усё гэта цяпер, калі такое з жонкаю… Але дзіўна: вінаваціў ён чамусьці не сябе, а Вольку. Ён не сядзеў ужо на канапцы, а, панурыўшыся, хадзіў па пакоі.
— Зіначка, дзякаваць богу,— мякка пачаў ён,— здаровая, ды я за яе і не баюся: яна ў надзейных руках. Гэта нават добра, што яе тут цяпер няма. Мы можам пагаварыць з вамі… Я правільна сказаў, Вольга Раманаўна, ну, што вы так часта ходзіце да нас. Жонцы гэта непрыемна… Адным словам, я прашу вас…
«Дык вось ты які,— дайшло тады да Волькі,— ты яшчэ мяне зрабіць вінаватаю хочаш, ты помсціш мне…»
Яна ўскочыла з канапкі.
— Дык вы гэтак, вы такі… Як вам не сорамна!
Яна баялася, што не вытрывае, возьме вось і заплача, бо вельмі ж балюча і крыўдна было ўсё гэта ёй.
…I дома ўжо, дзе ніхто не мог ні чуць яе, ні бачыць, яна заплакала. Як бы палёгка прыйшла да яе за слязьмі, і яна паспакайнела: сядзела на канапцы, зноў і зноў думала пра суседзяў, і дзіўна неяк — таго, што было раней, што цешыла яе і нават захапляла, зусім, аказваецца, не захавала памяць; цяпер збіралася ў ёй і акрэслівалася другое. Ну, хоць бы тое, як рыхтаваліся спраўляць дзень нараджэння Вячаслава Пятровіча, а Волька даведалася пра гэта позна і выпадкам: была ў суседзяў, калі Зіначка загаварыла пра гасцей: «Арнольд Піліпавіч сухое віно любіць, дык глядзі, Славік, каб купіць не забыўся». Волька занепакоілася: трэба ж ад сябе нешта паднесці Вячаславу Пятровічу, каб жа ведаць раней… «Паднесці Славіку? Навошта? Як-небудзь іншым разам, заўтра, ведаеце, будзе не зусім каб сямейнае свята, збяруцца супрацоўнікі Вячаслава Пятровіча… Можа, пасля пазавём больш гасцей, і тады…» Вольку не запрасілі.
Яна не помніла цяпер, пакрыўдзілася тады на суседзяў ці не. А можа, паверыла? Якая яна дурная была, адно ўспомніць сорамна.
А яны… Гэтага Арнольда Піліпавіча на руках насіць гатовы, нябось, каб выгады ад яго не мелі — не рабілі б так. Вось якія людзі! Не, яна, Волька, шкадаваць не будзе, што пасварылася з імі!..
Яна не плакала ўжо: устала, пайшла на кухню, памылася там пад кранам, вярнулася зноў у пакой — рабіць не было чаго. Пастаяла ў роздуме, убачыла: ложак быў засланы дрэнна — паправіла. Падабрала з вазона скамечаны, парыжэлы недакурак — гэты Казік, колькі яму ні гавары, усё адно робіць па-свойму. На палічцы канапкі стаяў гліняны каток — скарбонка: Волька збірала ў яе манеткі, глядзела, каб, божа барані, не чапаў катка Казік — не вельмі шанаваў ён гэтую цацку. Каток запыліўся: Волька знайшла анучку, стала завіхацца з ёю. Каток неяк выслізнуў з рук — разбіўся! Манеткі пырснулі пад канапку, пакаціліся. Вось ужо як не павязе, дык не павязе! Волька стала адсоўваць канапку, нервавалася і раптам войкнула — балюча прыціснула палец. Так тужліва стала, так шкада сябе — і яна зноў заплакала… Ліха з імі — з кватэрай гэтай, з катком і з усімі! Ну вось, мела яна кватэру — ну і што? Быццам былі ў яе знаёмыя — і няма іх. Казік не любіў суседзяў, гаварыў, каб не хадзіла да іх. Яму самому што: увесь час на заводзе, сходы нейкія, лекцыі, а тут сядзі дома, свету не ўбачыш. Толькі і ведае: працаваць ідзі! А каб жа людскі гаспадар быў, дык работу даўно знайшоў, не балбатаў бы дарэмна…
Потым яна стаяла ля акна: пад вячэрнім нізкім сонцам быў заліты горад. Палымяная ружовасць клалася на дахі, напружана плавілася ў вокнах дамоў. Бруднавата-жоўтым дымам абкружаўся на