сім-тым сэканомім. Такім чынам, пачнем праз тры месяцы.

Кіеня мог гэтага не гаварыць. Банжын таксама ведаў і краны, і графікі іх зборкі. Але хоць у словах галоўнага інжынера было ўсё правільна, яны чамусьці выклікалі глухое раздражненне. Надта ўжо разважліва гаварыў Кіеня.

Каб выпадкова не выказаць свайго незадавальнення, Банжын пачаў хадзіць па кабінеце. Потым рэзка павярнуўся, спыніўся насупраць Рыгора Карпавіча, сказаў:

— Мяне яшчэ трывожыць, якую работу людзям даваць.

— Думаю, яны не крыўдзяцца на заработкі, — паціснуў плячыма Кіеня.

— За дзяржаўны кошт мы можам быць добрыя. Але рабочаму чалавеку нашы прыпіскі не патрэбны. Яму работу давай, каб ён ведаў, за што іменна грошы атрымлівае. Бо калі ён не працуе, то і на душы ў яго неспакойнаі пуста.

— I то праўда, — раптам згадзіўся Кіеня. — Прыгледзеўся я ўчора да мантажнікаў. Агонь хлопцы. Многіх не першы дзень ведаю. А куды іх запал падзеўся? Аднаго ўчора п’янага сустрэў у нашым рэстаране.

— 3 якой брыгады?

— Клубовіча. Займіце вы сапраўды іх чым-небудзь. Ну, хаця б расчысткай пляцоўкі пад кран хай зоймуцца. Там, здаецца, вельмі засмечаны ўчастак.

IV

Хлопцы па прывычцы сабраліся ля катлавана галоўнага корпуса. Ужо так у іх павялося: тут прыдзецца некалі пачынаць мантаж — тут і збірацца. Седзячы на каменнях, на цэгле, яны чакалі свайго брыгадзіра. Раптам з’явіўся Міхась Кацуба.

— Чулі навіну? — здалёк закрычаў ён.

— Хіба можа кран прывезлі? — адразу ажывіўся Сяргей.

— На валах вязуць наш кран, вось што. Гэтыя каменні цягаць будзеце.

— Каменні? А што? 3 вялікай ахвотай. — Сяргей ускочыў на ногі і, імкліва схапіўшы дзве цагліны, пачаў падкідваць іх, нібы цыркавы жанглёр.

— Як жа,— здзекаваўся Кацуба,— мантажнік, кваліфікаваны. А табе тачку ў рукі.

— Хоць буду ведаць, за што грошы атрымліваю,— спакойна адказаў Сяргей. Потым раптам узлаваўся: —Ты не грэбуй тачкай, яе трэба ўмець цягаць.

— Счапіліся ўжо? — незаўважна падышоўшы, запытаўся Косця. Хлопцы павярнуліся да яго.

— Як яно будзе, брыгадзір?

— Бадай так, як Міхась кажа. Будзем тут прыбіраць.

— Ну, чыя праўда? — насеў Кацуба на Сяргея.

— Не твая, — адрэзаў Косця і, звяртаючыся да астатніх, сказаў:— Пакуль кран прывязуць, пляцоўку загадана расчысціць. Зараз рыдлёўкі прынясуць. — I, зірнуўшы ў бок Міхася і Сяргея, якія ўсё яшчэ скоса пазіралі адзін на аднаго, дадаў: — А надвячоркам, пасля работы, пагутарым. Алесь Антонавіч абяцаў зайсці.

— Паддобрыцца хоча, — Кацуба не мог, каб апошняе слова належала каму іншаму.— Ведаю яго, яшчэ якое ліха на нашу галаву прыдумае.

— Эх і буркатун ты, — аж сплюнуў Косця. — Паглядзець збоку — інтэлігент, асабліва калі свой стракаты гальштук начэпіш. А на рабоце — нахабнік і гультай.

Косця ведаў, як дапячы Міхасю. Той адразу агрызнуўся:

— Не ўсім тэхнікумы канчаць.

Косця ўсміхнуўся, змоўчаў і пачаў абводзіць участак, які трэба было сёння ачысціць.

Пасля работы, калі пачало ўжо брацца на вечар, брыгада сабралася на лужку ля вадакачкі. Косця не выпадкова выбраў гэта месца. I яму і Сяргею добра далася ў знакі гэтая вадакачка. Ды не толькі ім двум. Таму пра яе будаўніцтва ён меў намер расказаць хлопцам, бо ўсе яны, за выключэннем Сяргея, былі тут навічкі і многага не ведалі з гісторыі будоўлі.

За дзень усе добра стаміліся з непрывычкі: у апошні час ад цяжкай працы адвыклі. Гарэлі далоні. Балелі спіны. Ні варушыцца, ні нават гаварыць нікому не хацелася. Адзін Міхась, які не надта надрываўся сёння, расцягнуўся на траве і, упёршы ногі ў сцяну вадакачкі, выказаў сваю незадаволенасць.

— От было б месца, каб не гэта будыніна. 3 берага нырца можна было б даваць. Такі куток сапсавалі. Дык мала, пульпаправод яшчэ нейкі працягнулі. Вось брыдота, — Міхась моцна выцяў нагой па сцяне. На пабелцы адбіўся брудны след падэшвы.

— Ну, ты, асцярожней,— папярэдзіў Сяргей,— я табе за вадакачку галаву адарву.

— Можа і ты яе будаваў? — Кацуба паглядзеў па баках, запрашаючы хлопцаў пасмяяцца з Сяргея разам з ім.

— Уяві сабе,— замест Сяргея адказаў Косця.— Вось пра гэта я і хацеў вам трохі расказаць. Сядзьце бліжэй.

Хлопцы падпаўзлі да Косці. Толькі Міхась застаўся на месцы, нават яшчэ дэманстратыўна адвярнуўся. Косця не звярнуў увагі на яго.

— Праўда, некалі тут лужок быў нядрэнны. Пясочак ля берага жоўты-жоўты і дробны, як мука. Вылезеш з вады і ў пясок, а ён гарачы. Цяпер сюды і смецця нацягалі, і шкла. Не паляжыш. А мне ўсё роўна не шкада.

— Вядома,— уставіў Міхась, кусаючы травінку,— можа нам нарад заўтра сюды выпішуць. Навядзем чысціню.

Косця павярнуўся ў яго бок.

— Табе вадакачка перашкаджае. А ці ведаеш ты, як яе будавалі? Мы тады з Сяргеем яшчэ не мантажнікамі былі.

— Хэ, такую каробку ў нашым калгасе за тыдзень выведуць.

— Думаеш? Сяргей, колькі мы правазіліся тут?

— Ды ўжо хапіла.

— Чуеш, Кацуба? Будыначак гэты з выгляду так сабе. А пад ім, у зямлі яшчэ на трынаццаць метраў катлаван выкапаць трэба было для помпаў. Ураз нас заліло. Ды што дзівіцца, рака побач, лістапад на вуліцы, дождж лье, не перастаючы. Сяргей вунь трое сутак, лічы, не вылазіў з катлавана.

— Ну-у,— здзівіўся Сеня Варывончык,— а як справіліся?

— Ігольчатыя фільтры забівалі, больш за паўсотню забілі, кожны мае па васемнаццаць метраў у даўжыню. А ваду перамаглі. Помню, Сяргей вылез з катлавана і пытаецца: «Хлопцы, сталовая адчынена?» Есці, значыць, так захацеў, пражора,— закончыў смехам Косця.

— Ты лепш пра сябе ўспомні. Уваліўся ў інтэрнат мокры, брудны. Дзяўчаты паднеслі конаўку з вадой, каб памыўся, а ён ухапіў і ўсю ваду выпіў, потым нешта прамармытаў і проста на табурэтцы заснуў. Ледзь завалаклі на ложак...

— Можа ты валок? — перабіў Косця і пад рогат хлопцаў растлумачыў: — Сам толькі на трэція суткі прачнуўся.

Калі крыху пацішэла, Косця загаварыў зноў:

— Так працавалі тады многія. Будаўніцтва ж толькі пачыналася, умовы былі цяжкія, нават не падумаеш, дзе цябе аварыя падсцерагае. Але ніхто не адмаўляўся, хаця бадай многія з нас не былі землякопамі.

— У мой гарод каменьчык? — ляніва павярнуўся на другі бок Кацуба.— Я таксама мазалі сёння нажыў.

— У твой гарод цэлую скалу трэба. Мазалі гэта адзінае, што ты карыснага зрабіў,—