ЗАМЕСТ ЭПІЛОГА
Ну, вось і ўсё маё сказанне,
І кропку ставіць мне пара.
Пара сказаць на развітанне:
Бывай жа, Лысая гара!
Але магчыма, што нашчадкі,
Як прачытаюць гэты сказ,
Не змогуць вырашыць загадкі:
А што за век быў? Што за час?..
Быў час, быў век, была эпоха,
Калі, наеўшыся ў адвал,
Сёй-той прыкінуў, што панчоха -
Зусім не кепскі ідэал;
Калі арлы ляцелі ў космас -
Ім крылы зорамі пякло,
А кажаны з руціны коснай
Насілі харч сабе ў дупло;
Калі здрабнелі нават блазны
І ўжо ніякі скамарох
Не мог дзвярыма ў гневе бразнуць
І маску зняць з сябе не мог;
Калі ў кампаніі парою
Не зразумець было, хоць плач,
Хто лезе чокацца з табою:
Ці лепшы сябар, ці стукач.
Быў час, быў век, была эпоха,
Калі гадаў інтэлігент:
Чаму стандартны выпівоха
Вылазіць часам на прэзент?
Калі сёй-той крычаў пра брацтва,
А сам ірваўся з капытоў,
Каб як мага вышэй прабрацца -
Далей ад шэранькіх братоў;
Калі ў сталіцы беларускай
Культурна-сыты мешчанін
Лічыў грамадскаю нагрузкай
Язык «тутэйшым» прышчаміць;
Калі другі артыст народны
Не знаў і двух народных слоў,
Затое меў тут харч нязводны
І ўволю цешыўся з аслоў.
Быў час, быў век, была эпоха,
Калі, засвоіўшы «сю-сю»,
Дыпламаваная цыцоха
За «модай» гналася ва ўсю.
Калі й пісьменніцкія жонкі
Ад «моды» праглі не адстаць,
А іх «рабяты і рабёнкі»
Бацькоў не ўмелі прачытаць;
Калі й тэатр падупалы
Даніну «модзе» аддаваў,
А цень вялікага Купалы
З труны тым часам уставаў,
Хадзіў-блукаў ля падаконння,
Прасіў: «Браток! Хоць у начы,
Хоць ад кашмару, хоць спрасоння
На роднай мове закрычы!..»
Быў час, быў век, была эпоха,
Калі без культаўскіх гужоў
Настала ў думках «суматоха» -
І сніўся Модэлю Яжоў!
Калі звалілі з трона Броўку,
А цераз нейкі год-другі
Вярнуць на трон хацелі б зноўку -
Нанова выбраць у багі;
Калі не ўмелі дэталёва
У справу ўнікнуць і рашыць,
Таму з брандсбойта Кавалёва
Узяліся «Полымя» тушыць;
У наступ рынуліся пешкі,
Лілі ваду за чанам чан -
І задымілі галавешкі
У вочы бедным чытачам...
Быў час, быў век, была эпоха,
Калі ў СП сакратароў
Хоць і было залішне троха,
Ды кіравалі - будзь здароў!
Калі ў бюро па прапагандзе
Дзеяч, збаёдаўшы літфонд,
Наладзіў выездамі гандаль,
Каб мець штодзённа выпівон;
Калі з сваім радком паршывым
Сапселы Скрыпка ўсюды лез,
А графаман-бядак Вяршынін
Ішоў яму наперарэз;
Калі да Прокшы «ЛіМ» даехаў,
Але ніхто не гараваў,
І Ул.Няхамкін, ён жа Мехаў,
Адзін газетай кіраваў;
Пасля і Прокша ў лібералы
Па прастаце сваёй уліп,
І Ваня з Федзем паднабралі
П'янчуг і невукаў у «ЛіМ»...
Ды паспрабуй ты праўду ляпнуць -
Цябе стаўкуць на груцу ўраз!
Як кажа Ставер: «Тамбу-ламбу,
Глядзіш - і спёкся папуас!»
Аднак жа хопіць! Больш ні слова,
Мне адпачыць даўно пара.
Бывай жа, брація, здарова!
Да стрэчы, Лысая гара!
А хто пісаў паэму гэту,
І дзе тварыў ён, і калі -
Навечна канула у Лету -
І толькі бурбалкі пайшлі!
ДАДАТКІ ДА ПАЭМЫ
1. Хто адкрые аўтара
Як толькі «Сказ» мой паявіўся -
Тады ж вучоных легіён
На пошук аўтара пусціўся:
«Вядзьмак? Не чулі. Што за ён?
Няўжо зялёны пачатковец
Сягнуў да гэткай вышыні?
Ну, не! Такая выпадковасць
Неверагодна ў нашы дні!
Дык што ж выходзіць? Дзед старэчы
Пісакам крыкнуў «Каравул!»?
Панове! Творца гэтай рэчы -
Ні аксакал, ні саксаул.
Адкрыцця аўтара не зробіць -
Хоць зад натрэ да мазалёў -
Ні крот Сцяпан Александровіч,
Ні кротус Генус Кісялёў!
І толькі ёсць адзін даследчык,
Які нідзе не спасаваў -
Сваю вучонасць так засведчыў,
Што ўсіх свяціл закасаваў:
Узяўшыся самааддана,
Зняў фігавы лісток з Адама,
На яйцы пасадзіў Сцяпана,
Уткнуў Івану кацатыг,
Генадзю выгнаў матыліцу,
З Рагойшы выкруціў сырыцу,
Пад нуль Майхровіча пастрыг,
Лазарука падсек пад корань,
Уздзеў Ісідара на шворан,
Расшкуматаў Юльяна ў пух,
Прыпёр Івашына да сценкі,
Спусціў кальсоны з Каваленкі
І земляку прамыў каўбух
І нават з Лойкі выбіў дух!
Вось калі ён не пройдзе міма,
Дык нейкіх год праз дваццаць сем
Раскажа ўсё, як пра Яфіма,
Тварца праслаўленых паэм.
1975
2. Першае папярэджанне падробшчыкам
Прабеглі дні, мінулі тыдні,
Няўгледна месяцы імчаць,
А нашы крытыкі, як злыдні,
Пра мой праўдзівы сказ маўчаць.
Вунь непісьменнага Аверку
Дык неразумнай пахвалой
Ужо засыпалі даверху -
Ужо схаваўся з галавой.
А што чакаць ад марнатраўцаў?
Не знойдзеш праўды ні на грош -
Ні ў тым, што пэцкае Кудраўцаў,
Ні ў тым, што квэцае Ярош.
Зацішша, сумнае зацішша!
Пісакаў - пэўна, сотні тры.
Але ці шмат з іх час запіша
Хоць кандыдатамі ў майстры?
О, Муза,