Вастрыё стралы (Алесь Разанаў) Страница 1 - Литвек

Алесь Разанаў ВАСТРЫЁ СТРАЛЫ

Версэты, паэтычныя мініяцюры

Падрыхтаванае на падставе: Алесь Разанаў, Вастрыё стралы. Версэты, паэтыч. мініяцюры, — Мінск: Мастацкая літаратура, 1988. — 159 с.

ISBN 5-340-00061-3

БЯЗМЕЖЖА

Палову жыцця падаюся ў свет, палову — варочаюся са свету,

палову жыцця пішу на дарозе свае імёны,

палову — закрэсліваю напісанае,

палову жыцця расту ад зямлі, палову — расту з зямлёю:

i ўсё менш ува мне мяне, i ўсё больш бязмежжа.

ПЯРЭЧАННЕ

Яшчэ здольны балець,

яшчэ здольны пакутаваць,

яшчэ здольны памерці,

я разбіваю душу i рукі аб камяні i сцены, якія мяне абступаюць.

Я парываюся з мінулага ў сёння, з бяспекі ў свабоду.

Але мы твая абарона,— пярэчаць мне камяні i сцены,— мы тваё вонкавае цела,

мы ратуем цябе ад спёкі i сцюжы, ад агню i вады, ад кулі i шаблі,

бо ты яшчэ не здольны не балець,

бо ты яшчэ не здольны не пакутаваць,

бо ты яшчэ не здольны не памерці.

НАВОБМАЦАК

Мы рухаемся навобмацак.

Калі настае дзень — мы заўважаем, што нам светла,

калі настае ноч — заўважаем, што цёмна,

калі адхіляемся з дарогі, калі забягаем наперад альбо калі адстаём — тады непазбежна вяртаемся на ранейшае месца.

Мы рухаемся з адной цяперашнасці ў другую i як сваю долю прымаем тое, што ёсць.

Наша дарога праходзіць праз нашы сэрцы,

кожны наш крок — гэта крок за небакрай,

i ў кожным нашым імгненні змяшчаецца ўвесь час.

ШЫЛЬДАЧКІ

На дрэвах — шыльдачкі.

На ix напісана, колькі якому дрэву гадоў, як яно называецца, якая яго таўшчыня i вышыня.

Людзі праходзяць міма дрэў, не заўважаючы ix, — яны чытаюць шыльдачкі...

A сведчанні дрэў так i застаюцца непачутыя,

a пісьмёны дрэў так i застаюцца непрачытаныя.

У КРУЗЕ

Свет бязмоўна дапытваецца ў мяне, куды я іду.

Але хіба я ведаю сваю канчатковую мэту? Я толькі спраўджваю тое, на што здатны, што вымагае ад мяне жыццё:

засмяглы — п'ю ваду,

галодны — ем хлеб,

зняможаны — адпачываю,

адпачыўшы, імкнуся наперад — i апынаюся на сваіх слядах.

Я ў крузе, дзе слова шукае Слова, а чалавек — Чалавека.

ПТАХ

Вялізны хцівы птах пагойдваецца нада мною. Я ведаю: ён чакае маёй загубы. Тады ён з галодным хрыплым крыкам апусціцца на маё цела i цвёрдай глюгай ударыць мне ў твар.

Я напінаю лук i выпускаю стралу. Страла, не даляцеўшы да птаха, падае долу. Я падбіраю яе i зноў прыладжваю да лука: зараз я паспрабую стрэліць вышэй...

Але на ранейшым месцы птаха ўжо не аказваецца. Нібы нешта надумаўшы, ён пералятае наперад — туды, куды іду я.

Бяскрайні стэп.

I мы двое: я i птах — мой пракаветны вораг.

Ён адзін суправаджае мяне на маёй жыццёвай дарозе.

Дый, урэшце, як бы я ведаў, куды мне ісці, калі б ён час ад часу не залятаў наперад?!.

ГАВОРКА САША

Мой аднагодак Гаворка Саша, задумаўшыся глыбока, сядзіць каля груды жалезнага лому, у жоўтай пожні:

кашуля расхрысталася на ім,

ля скроні кроў запяклася...

— Саша,— я клічу яго,— хадзем разам з усімі, з намі!..

А ён не адказвае анічога,

а ён застаецца на тым самым месцы,

а ён застаецца ў тым самым часе,

а ён застаецца на тым свеце,

дзівячыся на дарогу, па якой адыходзяць усё далей яго аднагодкі.

У СТАРОЙ ХАЦЕ

У той старой хаце з сябрынаю за сталом сядзіць невясёлы бацька:

што было есці — паелі,

што было піць — папілі,

a ўсё адно не хапіла.

У акно зазірае ясная восень.

Гудуць далёкія цягнікі.

Бацька дае мне грошы i кажа: «Ідзі i купі дзе-небудзь яды i пітва, a купіш — тады вяртайся...»

Я праходжу каля глыбокіх чыстых азёр, у якіх залацяцца ўрачыстыя дрэвы i цямнеюць аблокі,

саджуся ў імклівыя цягнікі,

але сёння вялікі выходны:

усё заняла сабою гэтая восень,

усё заняло сабою гэтае чараванне,

усё заняло сабою гэтае хараство,

усё заняў сабой тэты дзень,

на ўскрайку якога ў старой сутонлівай хаце сядзіць па-ранейшаму за сталом з сябрынай сваёю бацька i ўсё чакае, калі я вярнуся.

ВУЧАНЬ ЧАРАЎНІКА

He ўтрываўшы, я адгарнуў наступную старонку...

«Ліхнаэль, Весмалон, Гермашур, Мэмрагай...» — я чытаю, спяшаючыся, няўцямныя словы-імёны той старой таямнічай кнігі, якую на часіну даверыў мне мой настаўнік...

А на дварэ раптам цямнее, як пры змярканні. Чароды птушак запалоньваюць двор i з гучным пранізлівым крыкам абрушваюцца ў дзверы i вокны.

Спалатнелы, я не паспяваю што-небудзь зрабіць, куды-небудзь падзецца, як у хату ўбягае ўгневаны чараўнік, выхоплівае кнігу, шэпча...

Ужо не вучань, я ўсё далей адыходжу ад чараўніковай сядзібы.

Аднак словы, тыя забароненыя словы імёны, якія я вычытаў у кнізе...—

я мучуся, я намагаюся не ўспамінаць ix, не дапусціць ix да свайго розуму, не застацца з імі сам-насам...

Я баюся таго, што ведаю.

За вокнамі маёй свядомасці цёмныя крыкі.

* * *

Дзве мэты, якія пярэчаць адна адной, ува мне супадаюць: мэта — усё займець, i мэта — ўсяго пазбыцца.

Што я адваёўваю ў дня — у мяне забірае ноч,