- 1
- 2
- 3
- 4
- . . .
- последняя (61) »
стварэнню кнігі не скончылася. Я напісаў тэкст для спецыяльнай лістоўкі «Пішы ў кнігу беларускіх рабят», якая была разаслана ў школы, дзіцячыя бібліятэкі, дзіцячыя дамы. Янка Маўр змясціў у газеце «Літаратура і мастацтва» артыкул, у якім даў шэраг парад юным аўтарам, як і пра што трэба пісаць. I мы пачалі чакаць пісьмаў-расказаў пра іх удзел у барацьбе з нямецка-фашысцкімі акупантамі.
Сустрэча ў піянерскім лагеры
Трэба шчыра сказаць, што спачатку пісьмаў прыходзіла мала, таму мне даводзілася часта ездзіць у камандзіроўкі ў школы, дзіцячыя дамы, піянерскія лагеры. Аднойчы зайшоў у школьны аддзел ЦК камсамола і дазнаўся, што ў Воўкавічах працуе ўжо трэці дзень рэспубліканскі піянерскі лагер. I, самае галоўнае, у ім адпачывае некалькі былых удзельнікаў партызанскай барацьбы. Я, зразумела, зараз жа паехаў туды. Лагер размяшчаўся ў прыгожым чыстым саснов'ым лесе. Знайшоў яго без цяжкасці — туды вяла ўезджаная лясная дарога. Начальнік лагера, былы франтавік, паставіўся з вялікай увагай і цікавасцю да маёй просьбы, тут жа паклікаў старшую піянерважатую і загадаў сабраць дзяцей: маўляў, прыехаў карэспандэнт з рэдакцыі газеты «Піянер Беларусі» і хоча пагутарыць па вельмі важнай справе. Неўзабаве на невялікай палянцы паблізу галоўнага корпуса сабраліся піянеры. Я коратка расказаў ім, што мы ўжо зрабілі па стварэнню калектыўнай кнігі пра баявыя справы беларускіх піянераў i школьнікаў і папрахіў былых дзяцей-партызан успомніць і апісаць самы яркі, хвалюючы эпізод свайго ваеннага жыцця. Пасля гэтага выступалі дзеці, Адны гаварылі сцісла, другія больш падрабязна, але кожнае выступленне было цікавае і змястоўнае. Асабліва моцна ўразіў усіх расказ Каці Жачкінай пра тое, як яна разам з бацькамі трапіла ў лагер смерці Асвенцім і як яе ледзь не спалілі фашысцкія вылюдкі. Яе расказ усхваляваў да глыбіні душы і мяне. Потым усе, хто выступаў, зайшлі ў сталовую (іншага вольнага памяшкання не знайшлося), напісалі свае расказы і аддалі мне. Я тут жа перачытаў іх. Сёе-тое ў расказе Каці Жачкінай трэба было ўдакладніць, і я зайшоў у пакой да яе. Дзяўчынкі, якія жылі разам з ёю, акружылі мяне і пачалі прасіць: — Дзядзечка, вы ж хаця напішыце пра яе... — Не хвалюйцеся, дзяўчынкі, яе расказ абавязкова будзе змешчаны ў кнізе,— паабяцаў я. Вярнуўшыся ў Мінск, адразу ж пайшоў да Янкі Маўра, каб паведаміць, якія матэрыялы я прывёз з Воўчкавічаў. Прачытаўшы расказ Каці Жачкінай, Іван Міхайлавіч сказаў: — З газет і перадач па радыё мы ведалі пра лагеры смерці, а вось сустракацца з чалавекам, які там пабываў, ні мне, ні вам пакуль што не даводзілася. Гэты расказ будзе адным з асноўных у нашай кнізе.Праўда ці выдумка
Праз некалькі дзён пасля паездкі ў Воўчкавічы Янка Маўр пазваніў мне і папрасіў зайсці да яго. Сярод матэрыялаў, якія я прывёз з Воўчкавічаў, адзін быў напісаны выхаванкай дзіцячага дома № 7 Зояй Васілеўскай. Іван Міхайлавіч сказаў, што ў яго ўзнікла пытанне: адкуль дзяўчынкі ўзялі нажніцы, каб перарэзаць дрот у агароджы? — Дык жа там напісана... Іван Міхайлавіч папрасіў: — Прывядзі да мяне аўтарку. Я хачу пагаварыдь з ёю і ўсё высветліць. Вечарам я зайшоў у дзіцячы дом і сказаў Зоі, каб яна пасля заняткаў прыехала да мяне ў рэдакцыю. Назаўтра Зоя была ў мяне, і мы пайшлі да Маўра. Ён павiтўася з дзяўчынкай, запрасіў сесці і пацікавіўся, як ёй жывецца ў дзетдоме, як яна вучыцца. На пяцёркі і чацвёркі,— ахвотна адказала Зоя. Янка Маўр пачаў распытваць дзяўчынку, пахваліў яе за добрую вучобу, а потым асцярожна, каб не пакрыўдзіць, запытаў, як нажніцы трапілі ў іх рукі. I тут здарылася тое, чаго ён не чакаў: дзяўчынка голасна заплакала.— А-а, дык вы не верьще мне, думаеце, што я ўсё выдумала? — гаварыла яна, выціраючы кулачком слёзы. Янка Маўр збянтэжыўся і пачаў супакойваць аўтарку, але яна працягвала ўсхліпваць. Тут я і сказаў Зоі, што апавяданне спадабалася ўсім і мы абавязкова змесцім яго ў кнізе. А калі Іван Міхайлавіч і запытаў пра нажніцы, дык толькі таму, каб лішні раз упэўніцца ў смеласці і знаходлівасці малых вязняў. Пасля гзтага Янка Маўр задаў яшчэ два-тры пытанні і адпусціў дзяўчынку. Калі яна выйшла, ён спытаў, што я думаю наконт гэтага выпадку.— Па-мойму, яе раптоўныя слёзы — лепшы доказ, што яна не выдумала.— Згодзен. Словам я наўрад ці даў бы веры, а слязам паверыў,— з палёгкай уздыхнуў Іван Міхайлавіч і пачаў разважаць пра тое, што ў дакументальную кнігу не павінна трапіць ніводная недакладнасць. Кнігу будуць чытаць дзеці, і калі заўважаць хоць маленькую няпраўду, скажуць, што ў кнізе ўсё няпраўда. Наша кніга павінна быць крыштальна чыстай, як крынічная вада, праўдзівай. I дабіцца гэтага — наш святы абавязак. Янка Маўр параіў мне, каб я, запісваючы расказы дзяцей, вельмі старанна правяраў факты, удакладняў дэталі, бо зрабіць гэта лягчэй на месцы, калі аўтар перад табой і ў яго можна ўсё высветліць.— Трэба зрабіць такую кнігу, каб чытачы ўспомнілі добрым словам і нас з табою,— сказаў пад канец Іван Міхайлавіч.Рэдкалегія чытае рукапіс
А час ішоў. Дасылаліся ў рэдакцыю расказы дзяцей. I лепшыя і горшыя. I ішлі яны з усіх куткоў Беларусі, бо партызанскія атрады дзейнічалі на ўсёй яе тэрыторыі. Лепшыя з гэтых матэрыялаў сістэматычна друкаваліся на старонках «Піянера Беларусі». Час ад часу з'яўляліся яны і ў газеце «Чырвоная змена», рэдактарам якой у той час быў I. Матыль, які ўхвальна ставіўся да нашай задумы і чым мог садзейнічаў яе папулярызацыі. Але асабліва прыемным для нас з'явіўся той факт, калі ў адным з нумароў часопіса «Полымя» было надрукавана адразу некалькі апавяданняў дзяцей. Янка Маўр расцаніў гэтую з'яву як прызнанне каштоўнасці расказаў дзяцей пра вайну і той справы, якую мы з ім робім. Работа па збору матэрыялаў у калектыўную кнігу ішла амаль два гады. За гэты час у рэдакцыю рознымі шляхамі паступіла звыш 400 дзіцячых расказаў пра слаўныя баявыя ўчынкі беларускіх піянераў і школьнікаў у гады нямецкай навалы. Сорак два з іх, самыя яркія, цікавыя, змястоўныя, і былі ўключаны ў кнігу. Калі ўсё, што ад нас залежала, было зроблена, Янка Маўр сказаў: — А цяпер аддадзім чытаць рукапіс членам рэдкалегіі. Рукапіс прачыталі першы сакратар ЦК ЛКСМБ К. Т. Мазураў, заслужены настаўнік школы БССР П. Чуліцкі. Апошні чытаў міністр асветы П. В. Саевіч. Калі ў назначаны дзень я зайшоў да яго, каб забраць рукапіс, ён спытаў: — Ці ведаеце вы, што вы зрабілі? — А што такое? — насцярожыўся я, чакаючы пачуць нешта непрыемнае. — Вы дапамаглі стварыць патрэбную кнігу... Выключна модную і праўдзівую... Яна — дастойны помнік- 1
- 2
- 3
- 4
- . . .
- последняя (61) »