даведаўся, што я скора знайшоў дарогу ў магазін «Прырода» і перавёў тваіх рыбак на разгрузачную дзяржаўную дыету. Салют, Станіслаў Бацькавіч, цешцеся прыемнымі надзеямі».

Я трымаў лісток у руках, стараючыся ўявіць, як была паслана тэлеграма. Дурны, чаму я адразу не падумаў, што тэлеграму паслала Міла. Ну, вядома, яна, і знарок падпісала Станіслава Бацькавіча першым, і паказала тэлеграму яму, і здолела пераканаць, як гэта яна ўмее, што ім не абысціся без такой тэлеграмы і што гэта будзе прыемна мне, адзінокаму, беднаму, няшчаснаму халасцяку, і Станіслаў Бацькавіч, можа, расчуліўся і нават палічыў усю гісторыю з тэлеграмай найвялікшым актам чалавекалюбства.

Ах, Міла, Міла, харошая Міла, мужава жонка! Толькі цяпер я па-сапраўднаму адчуў, як не хапае мне яе, па сутнасці, можа, адзінай жанчыны, якая трэба была мне і якой трэба я, але пра тое ўжо мы, бадай, не скажам адно аднаму. Досыць і таго, што мы ведаем гэта. Не трэба, каб гэта перарасло нас. Няхай яно будзе з намі, як магчымасць, якой немагчыма здзейсніцца. Я мог бы ўзяць ад Мілы ўсё, каб захацеў, але дрэнна быць гусарам побач з мужам, які дзеля жонкі, хаваючыся, падбрывае валасы на грудзях. Аднойчы я здагадаўся пра гэта, і мяне з таго часу, калі думаю пра Мілу, не пакідае журба. А цяпер... Я любіў Мілу ў гэты момант, я нават чуў, як білася маё сэрца, мне хацелася, каб недзе там, у доме адпачынку, яна думала зараз пра мяне, і я верыў у сваю сілу праз ноч, адлегласць прымусіць яе думаць пра мяне. Я праверу гэта, калі яна вернецца, і асцярожна як-небудзь спытаю яе. А можа, кінуць усё і, пазычыўшы грошай, махнуць на поўдзень на дзень-другі? Такая вялікая бяда – пісаць пасля дырэктару музеума тлумачальную запіску, каяцца, што гэта легкадумнасць,– страціць свае восемдзесят рублёў і месца малодшага навуковага супрацоўніка, што я не меў намеру абразіць дружны музейны калектыў і што ў дадзеным выпадку толькі старанная праца ў будучым можа паставіць мяне на ранейшае месца ў гэтым калектыве. Эх!..

Здаецца, званіў тэлефон.

Я ўстаў з-за стала і, не спяшаючыся, пайшоў у прыхожую, і калі ўжо здымаў трубку, здагадаўся, што гэта, можа, звоніць Ларыса, але чамусьці не ўзрадаваўся,– і гэта было нешта новае, і я ў думках пахваліў сябе: нават прыемна стала ад упэўненасці, што зараз, калі буду гаварыць з Ларысай, абавязкова знайду патрэбныя словы, каб, не абражаючы яе, сказаць тое, што можна і трэба сказаць мне, мужчыне, дзевятнаццацігадовай дзяўчынцы ў такі вось момант. Але трубка маўчала, я адно чуў, як у ёй цяжка калыхалася цішыня.

– Ало! Ало!

I зноў маўчала трубка, і я пачуў, як на другім канцы проваду нехта часта, непрыемна коратка дыхаў, – чорт ведае які дурань смяяўся з мяне!

– Гэта ты, Ларыса? Аддыхайся. Я цябе слухаю...

Нехта таропка, вельмі таропка палажыў трубку.

Містыка, нейкая чыстай вады містыка – не можа быць, каб гэта Ларыса. Урэшце, чаму яна павінна званіць? Мусіць, я перабольшваю, калі думаю, быццам што-небудзь значу для яе. Дзесяць год – высакаватая сцяна, і ёй, Ларысе, трэба станавіцца на дыбачкі, каб падаць праз яе руку. А навошта ёй станавіцца на дыбачкі? Каб паказаць мяне сваёй кампаніі і сваім бацькам? Але ж я ўжо вырашыў, што мне там няма чаго рабіць. А можа, я памыляюся, можа, трэба было інакш? Заявіцца, як належыць навуковаму супрацоўніку, нават калі ён і малодшы – гэтую дробязь у размове асцярожна абысці,– энергічна паціснуць Ларысінаму бацьку руку і, цвёрда зазірнуўшы ў вочы, назваць сябе. I абаяльна гэтак усміхнуцца і пажартаваць:

– Папярэджваю, Ферапонт Дармідонтавіч, другі тост пасля вас буду гаварыць я. I нават магу ўзяць на сябе ролю тамады, калі вы, вядома, не супраць.

Ферапонт Дармідонтавіч – фі! Як бы ён паглядзеў на мяне, каб я назваў яго гэтак? Ён падумаў бы, што я звар’яцеў. Але ціха! Па праву дарослага мужчыны я цалую ў Ларысінай маці руку (чаму не пацалаваць!). Вера Фёдараўна прыемна ўражана і крадком выцірае слязу. Ага! Ба, якія незнаёмыя ўсё абліччы! «Ну што ты, – прыходзіць на дапамогу Ларыса, – гэта ж вось Валік, памятаеш, я табе гаварыла, што ён... А гэта вось Валерка – ён умее шавяліць вушамі... Валерка, пакажы!..» Ідылія! I ў юнашы абступаюць мяне і пытаюць, якія я куру цыгарэты.

Папраўдзе, я баяўся не гэтага. Можа, больш за ўсё я баяўся пераканацца, што Ларыса – адна мая выдумка, міраж. Чаго я хацеў ад Ларысы? Можа, я нават думаў, што яна – маё выратаванне. Маладосць, шчырасць, непасрэднасць, чысціня. Што з яе дапамогай усё гэта вярну сабе і я. I абнаўлюся разам з ёю. (Які халаднавата чысты, строгі ў яе пагляд і якія чуйныя, акуратна зграбныя рукі – ідучы, яна трымае іх неяк трошкі перад сабой, самаўпэўнена чуйныя рукі, такія нейкія безуважна пагардлівыя да закасаных рукаўчыкаў летніка-плашча.) Я адкіну са свайго вопыту ўсю горыч, а лепшы мой вопыт перадасца ёй, і яна стане такою, якім хацеў, але не стаў некалі я. I, можа, я здолею зрабіць гэтак, што яна будзе разумець мяне. I тады...

Здаецца, зноў званіў тэлефон. Я вырашыў, што пачакаю, пакуль той, на провадзе, дасць трэці званок. I калі будзе чацвёрты, здыму трубку. Быў чацвёрты званок.

– Ало! Калі вы нешта хочаце сказаць, спяшайцеся – я слухаю.

I зноў выразна пачуў нечае дыханне і хацеў ужо раззлавацца і вылаяцца ў трубку, але нешта падказала мне, што трэба пачакаць.

– Спяшайцеся, у вашым распараджэнні дзесяць секунд.

– Гэта я, Лёня, – сказаў раптам нехта ў трубку, – а вы... дзядзя?

Чорт ведае што такое. Ды яшчэ нейкі дзіцячы голас.

– Лёня? Які Лёня?.. Скажы мне, калі ласка, Лёня, што табе трэба і дзе ты ўзяў мой тэлефон?

– А вы добры дзядзя і сварыцца не будзеце? Не будзеце, га?

Цудоўная магчымасць пахваліць самога сябе.

– Ці добры я дзядзя, не ведаю, але сварыцца не буду. Ну давай...

– Мне, дзядзя, сумна, і я сам выдумаў ваш тэлефон. Сядзеў, сядзеў і выдумаў. I яшчэ тэлефоны выдумаў, але яны не хацелі гаварыць, толькі піпіпкалі, і я іх забыў. А ваш я першы выдумаў...

– Ты харошы хлопчык, Лёня. Колькі табе год?

– Я ўжо вялікі, дзядзя, і ўвосень у школу пайду. Мне толькі не хапае двух месяцаў. Але тата з мамай кажуць, што ўсё роўна ў школу возьмуць. Праўда, дзядзя, возьмуць?

– Як табе сказаць, Лёня... Па-мойму, павінны ўзяць... А ты што – дома адзін?

– Тата з мамай на дачы. I я там быў, і наша Лілька. Я, дзядзя, там у нагу стрэмку загнаў. Ух, як балюча было!

– Ты харошы хлопчык, Лёня. Я ведаю, ты цярпеў...

– Я нават не плакаў, дзядзя. Нага ў мяне ноччу балела, ведаеце як: дорг! дорг! дорг! I гарачая