Уладзімір ШЫЦІК

МАНТАЖНІКІ

Аповесць

Мал. Ф. Бараноўскага.

I

Здарылася так, што Косця Клубовіч раптам пачаў увесь час думаць пра Марынку. Пэўна ён сустракаў яе і раней не аднойчы, ды чамусьці не звяртаў увагі. А вось тады... Косця добра помніць, што адбылося тады. У кіно побач з ім сядзелі незнаёмыя хлопцы. Спачатку ён не прыслухоўваўся да іх размовы: мала аб чым могуць гаварыпь людзі! Але, пачуўшы слова «прыгажуня», міжволі павёў вачыма па радах. Крыху лявей сядзелі дзве дзяўчыны. Тая, у якой на мочках вушэй цямнелі вішнёвыя кліпсы, нешта сказала сяброўцы і засмяялася. На яе шчоках з’явіліся дзве ямачкі і адразу ж надалі, здавалася, раўнадушнаму твару незвычайную жывасць і мяккую прывабнасць.

Косця наважыўся быў падысці да дзяўчат пасля кіно, але яго паклікалі таварышы. Ён з жалем паглядзеў услед дзяўчатам, якія хутка зніклі з вачэй.

Міналі дні. Спачатку дзяўчына ўспаміналася проста, як нешта светлае і прыгожае, потым пры ўспамінах пачала з’яўляцца незнаёмая туга. А яшчэ праз колькі часу Косця з хваляваннем і нейкай бояззю чакаў, што, можа, выпадкова ўбачыць яе на будоўлі.

Вось і сёння з такой патаемнай надзеяй Косця выйшаў з інтэрната. Яшчэ не паспела сцямнець, але вуліцы гарадка ўжо ззялі электрычнымі агнямі. Энергапоезд нарэшце пачаў працаваць на поўную магутнасць, і ў гонар гэтай падзеі на першы раз святло запалілі раней, чым трэба. На вуліцах было шмат народу, больш за ўсё моладзі. Добрае надвор’е, што ўсталявалася ўпершыню за апошні тыдзень, электрычныя ліхтары,— усё гэта вабіла людзей. На вузенькіх тратуарах хутка не хапіла месца. Пабраўшыся за рукі, юнакі і дзяўчаты запоўнілі вуліцы на ўсю шырыню. Спявалі, жартавалі, і толькі Косця, засяроджаны і заклапочаны, паволі прабіраўся скрозь натоўп. Час ад часу лянівым рухам, узнімаючы ўверх руку, вітаўся са знаёмымі. Яго запрашалі да кампаніі, ён адмахваўся:

— Хочацца пабыць аднаму.

Ну, вядома, у яго пошуках сябры маглі толькі перашкодзіць. Задумаўшыся, Косця ледзь не прамінуў тых, каго шукаў. Дзяўчаты стаялі ля новага ўнівермага і разглядалі вітрыну. Косця адчуў, як адразу ж прапала яго смеласць.

— Фасончыкі аблюбоўваеце? — толькі і знайшоўся ён.

Марынка нават не зварухнулася. Азірнулася яе сяброўка, змерала Косцю пагардлівым позіркам і, перш чым адвярнуцца, адказала:

— Аброць для вас...

— Ды не крыўдуйце,— Косця ўжо крыху авалодаў сабой,— я проста пазнаёміцца з вамі хацеў.

Цяпер ужо і Марынка з цікавасцю паглядзела на яго, потым на сяброўку. Тая паціснула плячыма, і дзяўчаты пайшлі ад вітрыны, нібы Косці тут зусім і не было. Але Косця не адступіў. Дагнаўшы дзяўчат, ён пакрочыў побач з Марынчынай сяброўкай. Так яны прайшлі адзін квартал, другі, павярнулі назад. Марынка нарэшце не вытрымала.

— Калі ўжо навязаліся, то хаця б размовай забавілі.

— Давайце лепш пазнаёмімся спачатку. Я — Косця. Як вас завуць — ведаю, можаце не называцца, калі не хочаце. Вы — Марына, вы — Вера.

— Ого! Відаць, перш-наперш вы разведку правялі,— іранічна сказала Вера.— Ну, то нам прасцей. А дзе працуем, таксама дазналіся?

— Не паспеў, — Косця развёў рукамі.

Дзяўчаты засмяяліся.

— То хоць раскажыце, што вы за чалавек.

— Мантажнік.

— Ого! Гучыць,— усміхнулася Вера.

— Удакладняю. Новы мантажнік. Гэта што там вышку якую паставіць — пройдзены этап у нашым жыцці. Мы выцясняем муляроў. Зборны жалезабетон. Чулі?

— А то як жа,— падхапіла Марынка.— Зусім як у той песні,— між іншым, таксама пра мантажнікаў: «Не качагары мы, не плотнікі». Засталося толькі дабавіць: і не мантажнікі, і не будаўнікі.

— Вы сур’ёзна? — Косця пакрыўдзіўся, забыўшыся, што ўвесь час толькі і чакаў, пакуль Марынка загаворыць.

— А не? Комін хто ўзводзіў? Можа вы? Сапраўдныя вышыннікі, з Урала прыязджалі.

Так яно было на самай справе, і Косця, каб апраўдацца, бесклапотна засмяяўся:

— Падумаеш, комін! Прымітыў... Пабачыце, хто электрастанцыю будаваць будзе.

— Пабачым,— зірнуўшы на гадзіннік, таропка згадзілася Вера і напомніла Марынцы: — Хутка канцэрт Рахманінава для фартэпіяна з аркестрам будуць перадаваць з Калоннай залы. Кажуць, выканаўца цудоўны аб’явіўся. Паслухаем?

— Ну вядома. Бывайце, малады чалавек,— памахала чырвонай сумачкай Марынка.— Жадаем поспеху.

Косця сумеўся: яго яшчэ ніколі так бесцырымонна не пакідалі. Было і няёмка і ў той жа час радасна. Усё ж ён пазнаёміўся з Марынкай. А новая сустрэча? Яна будзе, бо як не сустрэцца, калі працуеш з чалавекам хоць і на вялікай, але на адной будоўлі.

II

Вада ціха плёскала ў борт дэбаркадэра. Косця любіў слухаць гэты плёск, які адганяў стому, супакойваў, даваў прастору фантазіі. Часам прачнецца на досвітку, хлопцы яшчэ спяць, а ён выйдзе да борта, схіліцца над вадой... Колькі ўспамінаў ажыве ў памяці ў такія хвіліны.

Вакол гарадка — лес, балоты... Здалёк здаецца, што лес густы-густы і няма яму канца-краю, як той тайзе, пра якую так многа і цікава расказваў некалі іх сусед. Косця зайздросціў яму. Вось гэта біяграфія ў чалавека. Адным з першых прыехаць на будаўніцтва Камсамольска, у час вайны скокнуць з парашутам у тылу ворага... Што яшчэ мог пажадаць сабе хлапчук у дванаццаць гадоў? Мінаў час, Косця сталеў. Многае з расказаў суседа забывалася. А як некалі будавалі Камсамольск — помнілася. Нібы сам быў там, жыў у палатках, карчаваў тайгу, узводзіў заводы. Дзіцячая мара пасталела разам з ім. Адно засмучала — думалася, што на яго долю ўжо не засталося ніякай рамантыкі. Гэтая думка асабліва не давала спакою, калі ўжо на яго вачах камсамольцы — яго аднагодкі — паехалі асвойваць цаліну, Усходнюю Сібір. А ён, студэнт Магілёўскага машынабудаўнічага тэхнікума, не мог быць разам з імі. Яго проста не пусцілі, сказалі, што трэба канчаць вучобу.

Косця спадзяваўся, што пасля заканчэння тэхнікума яго пашлюць на Усход, дзе з’явіліся Брацк і Ангарск, дзе неўзабаве запаляцца домны Тайшэта і Сарбая. Назначэнне на будаўніцтва Палескай ДРЭС ён прыняў як удар па сваіх надзеях. Гэта ж тут, побач... Не адразу ён змірыўся са сваім лёсам. Не цешылі ні палаткі, якіх у пачатку і тут хапала, ні адчуванне, што ты ў ліку першых пачынаеш будаўніцтва. Пачуццё задавальнення, адчуванне, што і ты тут гаспадар, прыйшло пазней, калі давялося сустрэцца з сапраўднымі цяжкасцямі, часам недасыпаць, мерзнуць, працаваць з усіх сіл.

На будоўлі Косцю