Мікалай Матукоўскі АМНІСТЫЯ

Сатырычная камедыя

Дзеючыя асобы

Якаў Фаміч Добрых — дырэктар фабрыкі цацак.

Рагнеда Іванаўна Божашуткава — галоўны канструктар.

Ізабела Дрозд — галоўны мастак.

Іван Кічкайла — старшыня фабкома.

Рыгор Салавейчык — слесар-самародак.

Андрэй Таратута — канструктар.

Сцепаніда Моўчан — работніца.

Кузьма Хаценьчык — рабочы.

Зойка Гусельнікава — работніца.

Тамара Мажэйка — работніца кандытарскай фабрыкі.

Іпаліт Секержыцкі — пенсіянер.

Варвара Феафілаўна Ягадка.

Міліцыянер.

ЧАСТКА ПЕРШАЯ

Карціна першая

Сціплы кабінет Якава Фаміча. Сталы літарай «Т». На сталах, стэлажах — узоры і макеты дзіцячых цацак. На сценах — чарцяжы, эскізы, малюнкі. Маўклівая, але бескампрамісная, бязлітасная барацьба двух стыляў, дзвюх эпох.

У кабінеце Якаў Фаміч і Ізабела.

Ізабела. Як галоўны мастак фабрыкі я адмаўляюся зацвярджаць гэтыя ўзоры! Мы з калыскі павінны выхоўваць у чалавеку мастака!

Якаў Фаміч. Ну, калі ўсе будуць Шышкінымі ці Рэпінымі…

Ізабела. Якаў Фаміч, вы добра разумееце, што я маю на ўвазе. (Паказвае на ўзоры.) Гэта ж поўная дэградацыя! Я згодна з вамі, яны танныя і простыя па тэхналогіі, але няўжо вы не бачыце, што гэта ж прымітыў! І па думцы, і па форме! Гэтымі цацкамі мы канчаткова загубім у дзіцяці фантазію. Мы свядома ствараем вакол яго свет нейкіх пачвар!..

Якаў Фаміч (разглядае ўзоры на стале). Нічога страшнага — прылады працы. І грабелькі, і вядзёркі дзецям таксама патрэбны. Вы бачылі, Ізабела Сямёнаўна, як яны любяць у зямлі корпацца?

Ізабела. Патрэбны, Якаў Фаміч, але не такія, як гэты. І не яны галоўнае…

Якаў Фаміч. А што галоўнае?

Ізабела. Таты і мамы гэтых дзетак запускаюць касмічныя караблі, лятаюць на рэактыўных самалётах. А мы іх дзецям — грабелькі, лапаткі, тачкі. Давайце запусцім саху і жорны. Таксама прылады працы!

Якаў Фаміч. Ізабела Сямёнаўна… На нашым абсталяванні толькі і стругаць тачкі! Трэба ж быць рэалістам, а не лятаць у воблаках.

Ізабела. Значыць, трэба замяніць абсталяванне.

Якаў Фаміч. Ха! Лёгка сказаць — замяніць!..

Тэлефонны званок.

Так, слухаю… Так, гэта я, Добрых… Што? (Вялікая паўза.) Ужо сядзіць?.. Разумею… Разумею… Ну што ж я магу сказаць… Кожнаму сваё… Усяго добрага. (Кладзе трубку і глядзіць перад сабой невідушчым позіркам.) Вы нешта сказалі?

Ізабела (здзіўлена). Я сказала, што трэба замяніць абсталяванне. Ужо даўно пара.

Якаў Фаміч (думаючы пра нешта сваё). Так-так… Замяніць… Перамяніць… Выкінуць…

Ізабела. Мне ісці, Якаў Фаміч?

Якаў Фаміч. Так-так, ідзіце… Мы як-небудзь потым… Пазней. Скажыце, няхай да мяне зойдзе Рагнеда Іванаўна. Цяпер! Зараз жа!

Ізабела выходзіць. Неўзабаве з’яўляецца Божашуткава.

Якаў Фаміч. Сядайце, Рагнеда Іванаўна. Сядайце…

Божашуткава. Можа, крыху пазней, Якаў Фаміч? Я сабрала ў сябе невялічкую нараду па танку.

Якаў Фаміч. Пакуль вайны няма, танкі пачакаюць. Сядайце.

Божашуткава. Непрыемнасці?

Якаў Фаміч. Ха! «Непрыемнасці»! Не тое слова, Рагнеда Іванаўна, не тое слова. Катастрофа!

Божашуткава. Новыя мадэлі міністэрства забракавала?

Якаў Фаміч. Якія мадэлі? Я кажу — ка-та-строфа! Пад нашай фабрыкай узарвалася міна!

Божашуткава. Дзе? Калі? Я нічога не чула!

Якаў Фаміч. Яшчэ пачуеце… І ведаеце, хто гэтую міну падклаў?

Божашуткава. Адкуль жа?..

Якаў Фаміч. Вы, паважаная Рагнеда Іванаўна!

Божашуткава. Ну, ведаеце!.. Так і да інфаркту недалёка. Што гэта значыць? Заўсёды ў вас нейкія дзіўныя гіпербалы! Я нічога не разумею.

Якаў Фаміч. Гіпербалы? Не разумееце?.. Зараз зразумееце. Рыгора Салавейчыка помніце? Хто-хто, а вы павінны яго помніць.

Божашуткава. Слесара з цэха механічнай цацкі?

Якаў Фаміч. Слесара? Хулігана! Архараўца! Бандыта з цэха механічнай цацкі! Таго самага, каго я двойчы хацеў звольніць! І за каго двойчы заступаўся мой намеснік!

Божашуткава. Я заступалася за яго, Якаў Фаміч, таму, што ў нас людзей не хапае. Вы ж ведаеце: у канцы кожнага квартала інжынераў і тэхнікаў да станкоў ставім. А ён першакласны слесар і токар адначасова. Можна сказаць, самародак…

Якаў Фаміч. Ну дык вось… У турму сеў гэты ваш самародак!

Божашуткава. Як… у турму? За што?

Якаў Фаміч. За што? Напіўся да зялёнага змія, уварваўся ў чужую кватэру, пабіў гаспадара. Мала гэтага — пайшоў на пляж і там яшчэ пакалечыў дзяўчыну.

Божашуткава. Хто вам сказаў?

Якаў Фаміч. Толькі што начальнік міліцыі званіў. Салавейчык ужо сядзіць у КПЗ. На яго заводзіцца крымінальная справа.

Божашуткава. Які ідыёт! Божа мой, які ідыёт!

Якаў Фаміч. Вось яна, ваша міна, Рагнеда Іванаўна! Цудоўна бабахнула! Усё ўшчэнт! Граматы, дыпломы, званне — усё!

Тэлефонны званок.

Так, слухаю!.. Слухаю вас, Мікалай Аляксандравіч… Ужо ведаю. Начальнік міліцыі званіў… Вось сядзім са сваім намеснікам, раімся, што рабіць. Вядома, ганьба… Горш, здаецца, няма куды. Будзем думаць, Мікалай Аляксандравіч, будзем думаць… Так-так, вядома. (Кладзе трубку.) Ну вось, калі ласка! Ужо сакратар райкома ведае, выклікае да сябе. Аператыўна працуе ў нас міліцыя!

Божашуткава. Не прымайце так блізка да сэрца, Якаў Фаміч. Вядома, непрыемнасць. Але не трэба рабіць з гэтага трагедыю…

Якаў Фаміч. Хацеў бы я на вас паглядзець, Рагнеда Іванаўна, калі б вы сядзелі на маім крэсле! Мы ж цяпер год, а то і два ва ўсіх даведках і дакладах будзем красавацца! Як адмоўны прыклад! Шчэ які прыклад! Сёння або заўтра чакайце фельетаніста з «Вячоркі». А можа, і цэнтральная прэса ўважыць.

Божашуткава. Няўжо нічога нельга прыдумаць?

Якаў Фаміч. Прыдумаць? Ну што ж, калі ласка, прыдумвайце! А я — пас.

Божашуткава. Начальнік міліцыі сказаў, калі Салавейчыка будуць судзіць?

Якаў Фаміч. Ну якая розніца — праз дзень або праз тыдзень? Што ад гэтага зменіцца?

Божашуткава. Многа што, Якаў Фаміч, вельмі многа. Калі судовая машына скранулася з месца, яе ўжо не спыніш. А калі не — яшчэ не ўсё страчана. Трэба зрабіць так, каб Салавейчыка не судзілі.

Якаў Фаміч. Як гэта… не судзілі? Ён ужо сядзіць у КПЗ!

Божашуткава. Трэба яго адтуль вызваліць. І як мага хутчэй.

Паўза.

Якаў Фаміч. Рагнеда Іванаўна… Вы на што мяне падбухторваеце?

Божашуткава. На добрую справу, Якаў Фаміч… Трэба каму-небудзь з нас неадкладна, вось зараз жа, ехаць у міліцыю