Язэп Найдзюк, Іван Касяк
БЕЛАРУСЬ УЧОРА І СЯНЬНЯ
Папулярны нарыс з гісторыі Беларусі

ЗЬМЕСТ

Прадмова

Частка першая - АД СТАРАЖЫТНЫХ ЧАСОЎ ДА ДРУГОЙ СУСЬВЕТНАЙ ВАЙНЫ (Язэп Найдзюк)

Разьдзел I

Што гэта гісторыя.— Ці ёсьць гісторыя Беларусі? Як выглядала Беларусь у сівой мінуўшчыне.— Геаграфічнае палажэньне Беларусі.— Абвадненьне.— Глеба.— Клімат.— Ледавіковы пэрыяд.— Расьліннасьць і жывёліннасьць.— Першыя насельнікі.— Эпоха палеаліту і нэаліту.— Мэталічная эпоха.— Выкапні

Разьдзел II

Адкуль узяліся людзі на Беларусь— Расавае іхнае паходжаньне.— Арыйцы — Славяне ды іхная прабацькаўшчына.— Сямейны, гаспадарскі, культурны і грамадзкі быт славянаў. — Плямёны.— Характарыстыка славянаў

Разьдзел ІІІ

Разыход славянаў і ягоныя прычыны.— Кдрункі разыходу.—Засяленьне нашага краю і ягоны назоў.— Нашыя плямёны: Крывічы, Радзімічы, Дрыгвічы, Севяране, Вяцічы, Дзераўляне, Яцьвягі і Голядзь — Утварэньне беларускага народу.— Готы.— Хазары.— Варагі

Разьдзел IV

Дзяржаўна-палітычная арганізацыя беларускага народу.— Утварэньне беларускіх княстваў — Галоўныя цэнтры: Полацк, Смаленск, Тураў, Чарнігаў.— Дзяржаўны лад: князь, дружына, веча.— Грамадзкі лад: земскія баяры, гараджане, сяляне, рабы.— Сямья, заняткі, вырабы.— Прадметы ўвозу і вывазу.— Гандлёвыя сувязі з арабамі, баўгарамі, грэкамі,хазарамі і варагамі.— Гандлёвыя шляхі.— Вялікі шлях з«Вараг у Грэкі».— Дзяржава Рурыкавічаў

Разьдзел V

Ноўгарад і Кдеў як два галоўныя цэнтры дзяржавы Рурыкавічаў.— Полацк — беларускі цэнтр.— Задзіночваньне беларускіх земляў.— Рагвалод і Рагнеда.— Змаганьне Рурыкавічаў з Полацкам.— Прычыны змаганьня.— Прыймо хрысьціянства.— Ізяслаў і Брачыслаў

Разьдзел VІ

Усяслаў Полацкі і ягоная дзейнасьць.— Далейшае змаганьне з Кіевам.— Усяславічы.— Высылка полацкіх князёў у Грэцыю.— Выезд некаторых князёў у Летуву і ў беларускія заходнія землі

Разьдзел VII

Роля Смаленскага княства.— Чарнігаўскае і Турава-Пінскае княствы.— Палітычныя і гандлёвыя дачыненьні з немцамі.— Першыя гандлёвыя граматы.— Беларусы на ўзьбярэжжы Балтыцкага мора

Разьдзел VIII

Культура і асьвета.— Значэньне хрысьціянства.— Усходні абрад.— Пісьменнасьць.— Мова. Прадслава (Эўфрасіня) Полацкая.— Клімант Смаляціч.— Кірыла Тураўскі.— Помнікі старадаўнай пісьменнасьці

Разьдзел IX

Сацыяльныя дачыненьні ў Беларусь— Пашырэньне ўладаньняў мечаносцаў.— Выкарыстоўваньне Аўкштотцаў і Жмудзінаў.— Заняпад Полаччыны, Смаленску і Турава.— Крыжаносцы. Беларуска-жмудзінска-аўкштоцкія дачыненьні

Разьдзел X

Тварэньне новага палітычнага беларускага цэнтру ў Наваградку.— Міндаўг.— Змаганьне з Жмудзяй.— Сьмерць Міндаўга.— Таўцьвіл і Страйнат.—Вайшэлак.— Трайдзень.— Віцень.— Новы назоў беларускага задзіночанага гаспадарства.— Характарыстыка гэтага гаспадарства

Разьдзел XI

Гедымін.— Пераносіны беларускага палітычнага цэнтру ў Вільню і задзіночаньне каля яго ўсіх беларускіх земляў.— Альгерд.— Вайна з татарамі— Першыя сутычкі з Масквой і Польшчай.— Беларушчына пры дварох князёў Вялікага Княства Літоўскага

Разьдзел XII

Нутраное змаганьне.— Ягайла, Кейстут, Вітаўт і Андрэй.—Вунія Ягайлы з Польшчай.— Першыя прывілеі для баяраў.—Грунвальдская бітва.— Змаганьне з палякамі за незалежнасьць Вялікага Княства

Разьдзел XIII

Прычыны ўзросту Вялікага Княства.— Нацыянальны склад Княства: беларусы, летувісы, украінцы, палякі, расейцы,немцы, татары, жыды.— Дачыненьні з суседзямі: немцамі,татарамі, расейцамі і палякамі

Разьдзел XIV

Гаспадары Вялікага Княства Літоўскага: Сьвідрыгайла, Жыгімонт І, Казімір, Аляксандар, Жыгімонт ІІ.— Прывілеі.— Бунты.— Войны з Масквой. Проціпольскія настроі

Разьдзел XV

Жыгімонт Аўгуст.— Вайна з Масквой за Лівонію.— Люблінская вунія.— Абарона незалежнасьці Вялікага Княства магнатамі (вяльможамі).— Характар і галоўныя асновы Люблінскае вуніі

Разьдзел XVI

Польскі наступ.— Спробы разарваць Люблінскую вунію.— Сьцяпан Баторы. — Далейшы ход вайны з Масквою.— Жыгімонт IV Ваза. — Пашырэньне польскіх уплываў.— Рэлігійныя змаганьні.— Праваслаўе.— Каталіцтва.— Пратэстантызм.— Берасьцейская вунія

Разьдзел XVII

Беларуская культура ў Вялікім Княсьцьве.— Сувязь з захадам.— Гуманізм.— Друкарні.— Кнігі.— Францішак. Скарына.— Васіль Цяпінскі.— Сымон Будны.— Браты Мамонічы.—Беларускія летапісы.— Значаньне беларускае культуры і мовы ў Вялікім Княсьцьве

Разьдзел XVIII

Школы: праваслаўныя, каталіцкія, вуніяцкія і пратэстанцкія.— Іхная характарыстыка

Разьдзел XIX

Беларускія суды і законадаўства.— Копныя Суды.— Судзебнік Казіміра Ягайлавіча.— Статут Вялікага Княства.— Суды намесьніцкія, ваяводзкія, вялікага князя, рады.— Суды земскія, замковыя і падкаморскія.— Агульная характарыстыка суду

Разьдзел XX

Палітычны лад.— Вялікі князь.— Гаспадарская Рада. Соймы.— Адміністрацыя.— Грамадзкі лад.— Баярства.— Вяяльможы (магнаты). —Шляхта.— Мяшчане.— Сяляне

Разьдзел XXI

Народная гаспадарка.— Рамяство і гандаль.— Жыды ў народнай гаспадарцы.— Аграрная рэформа.— Палажэньне сялянства і мяшчанства — Першыя беларускія паўстаньні супроць паноў і польскіх уплываў

Разьдзел XXII

Беларусь пасьля Люблінскае і Берасьцейскае вуніяў.— Адыход беларускага баярства ад свайго народу.— Рэлігійныя змаганьні.— «Брацтвы».— Сялянскія паўстаньні.— Расейска-польскія войны за Беларусь і Украіну.— Спробы Я. Радзівіла і П. Сапегі ўзнавіць Беларускае Гаспадарства.—Забарона польскім соймам ужываць беларускую мову ў афіцыйным жыцьці

Разьдзел ХХІІІ

Палітычныя і эканамічныя абставіны жыцьця беларускага народу ў XVIII стагодзьдзі.— Паўстаньні беларускага сялянства ў XVIII стагодзьдзі.— Беларускае сялянства перахоўвае нацыянальныя беларускія вартасьці.— Расейскія інтэрвэнцыі.— Падзел Польшчы і Беларусі

Разьдзел XXIV

Беларусь пад Расеяй.— Русыфікацыя краю.— Касаваньне вуніі.— Эканамічнае палажэньне.— Сялянскія паўстаньні.—Расейскія і польскія ўплывы.— Напалеонаўская вайна.—Думкі ўзнавіць Вялікае Княства.— Пачаткі беларускага адраджэнскага руху.— Першыя беларускія пісьменьнікі.—Зацікаўленьне навукоўцаў Беларусьсю.— Паўстаньне 1863 г.Кастусь Каліноўскі.— «Мужыцкая Праўда».— Ігнат Грынявіцкі.— Францішак Багушэвіч.— Першыя беларускія арганізацыі

Разьдзел XXV

Першыя беларускія палітычныя арганізацыі.— «Наша Доля», «Наша Ніва».— Беларускія адраджэнцы.— Беларускае палітычнае, нацыянальнае, грамадзкае, культурнае, гаспадарскае і рэлігійнае