Уільям Сомерсет Моэм Апавяданні

Уільям Сомерсет Моэм. Апавяданні: Апавяданні/ [Прадм. і пер. з франц. мовы В. Валынскага].— Мн.: Маст. літ., 1990.— 223 с., 1 л. партр.— (Б-ка замеж. прозы).

Цыдулка

На набярэжнай бязлітасна паліла сонца. Па вуліцы безупынным патокам імчалі аўтамабілі - грузавікі і аўтобусы, прыватныя лімузіны і таксі, - усе яны бесперапынна гудзелі, у вулічнай мітусні спрытна прабіраліся праз натоўп рыкшы і, цяжка дыхаючы, з апошніх сіл пакрыквалі адзін на аднаго; дробненька перабіраючы нагамі, звычна цягнулі вялікія цюкі на сваіх плячах кулі, крычалі прахожым, каб саступілі з дарогі; зычна расхвальвалі свае тавары вулічныя гандляры. У Сінгапуры можна напаткаць людзей з самых розных частак свету, пачуць самыя розныя мовы; чорныя тамілы, жоўтыя кітайцы, карычневыя малайцы, армяне, жыды, бенгальцы - людзі ўсіх колераў пераклікаліся тут ахрыплымі галасамі.

А ў канторы «Рыплі, Джойс і Нэйлар» веяла прыемным халадком, пасля залітай сонцам пыльнай вуліцы тут, здавалася, было цёмна, пасля вулічнай гаманы - неяк незвычайна ціха. Пад нягучны шоргат электрычнага вентылятара працаваў у сваім кабінеце містэр Джойс. Раптам ён стомлена адкінуўся ў крэсле, склаў на грудзях рукі і ўтаропіўся ў пашарпаныя тамы судовых спраў, што займалі паліцу насупраць. На шафе стаялі лакіраваныя чорныя скрынкі, на якіх фарбай былі напісаны прозвішчы кліентаў.

У дзверы пастукаліся.

- Заходзьце.

З'явіўся клерк-кітаец, падцягнуты, у акуратна адпрасаваным белым палатняным гарнітуры.

- Да вас містэр Кросбі, сэр.

Ён выдатна гаварыў па-ангельску, старанна вымаўляў кожнае слова і часта дзівіў містэра Джойса багаццем свайго слоўніка. Родам з Кантона, Ван Цысэн атрымаў юрыдычную адукацыю ў Лондане. Ён збіраўся адкрыць прыватную кантору, але пакуль вырашыў год-другі дзеля практыкі папрацаваць у «Рыплі, Джойс і Нэйлар», дзе выдатна сябе зарэкамендаваў як чалавек працавіты і паслухмяны.

- Запрасіце, - сказаў містэр Джойс.

Ён падняўся, паціснуў Кросбі руку і прапанаваў сесці. Кросбі сеў тварам да акна. Містэр Джойс застаўся ў цені. Містэр Джойс быў па натуры чалавек негаваркі і нейкі час моўчкі глядзеў на Роберта Кросбі. Перад ім сядзеў шыракаплечы, мускулісты мужчына высокага росту - фунтаў шасці, а мо і вышэйшы. Плантатар, чалавек, загартаваны штодзённай працай на свежым паветры, - удзень ён абыходзіў плантацыі, а калі вяртаўся дамоў, гуляў яшчэ ў тэніс. Скура яго моцна пацямнела ад сонца. У яго былі дужыя валасатыя рукі, на вялізных нагах грубыя чаравікі; немаведама чаму містэр Джойс падумаў, што вось такім кулаком можна з аднаго ўдару забіць шчуплага таміла. Але яго блакітныя вочы не былі жорсткія, наадварот - добрыя і даверлівыя, твар адкрыты, просты і сумленны, з грубымі рысамі, нічым не вызначаўся. Цяпер жа на ім ляжаў адбітак глыбокага гора. Ён схуднеў, асунуўся.

- У вас дрэнны выгляд. Мабыць, кепска спіце апошнім часам? - спытаўся містэр Джойс.

- Але.

Містэр Джойс уважліва паглядзеў на стары фетравы капялюш, які Кросбі паклаў на стол; потым кінуў позірк на яго шорты колеру хакі, што адкрывалі вышэй каленяў загарэлыя валасатыя ногі, на расшпілены каўнер кашулі без гальштука і брудную з падкасанымі рукавамі шэра-зялёную куртку. Быццам ён толькі вярнуўся з каўчукавай дзялянкі. Містэр Джойс нахмурыўся.

- Так нельга. Вазьміце сябе ў рукі.

- Нічога, я трымаюся.

- Вы сёння бачыліся з жонкай?

- Яшчэ не, убачу толькі ўдзень. Ганьба якая, што яна ў турме!

- Лічу, што гэта неабходна, - адказаў містэр Джойс мяккім, спакойным голасам.

- Маглі б ужо як-небудзь адпусціць яе на парукі.

- Але абвінавачанне вельмі сур'ёзнае.

- К чорту абвінавачанне! На яе месцы кожны прыстойны чалавек зрабіў бы тое самае. Толькі ў дзевяці з дзесяці пораху б не хапіла. Леслі самая лепшая на свеце. Яна і мухі не пакрыўдзіць. Дый пра што гаварыць, мы ж жанатыя дванаццаць год, - што я, не ведаю яе, ці што? Эх, трапіў бы ён тады мне ў рукі, забіў бы на месцы, не думаючы. І вы б зрабілі тое самае.

- Не хвалюйцеся. Усе на вашым баку. Ніхто і не збіраецца абараняць Хэманда. Мы вызвалім Леслі. Я ўпэўнены, што і прысяжныя і сам суддзя яшчэ перад судовым пасяджэннем згодзяцца яе апраўдаць.

- Гэта здзекі, вось што, - абурыўся Кросбі. - Зусім не трэба было саджаць яе за краты, а цяпер яшчэ і судзіць няшчасную дзяўчынку, - і гэта пасля ўсяго, што яна перажыла! У Сінгапуры ўсе, каго ні спаткаю, кажуць, што Леслі зрабіла правільна. Трымаць яе ў турме столькі часу - гэта бесчалавечна!

- Закон ёсць закон. Не забывайцеся, яна ж прызналася ў забойстве. Непрыемная гісторыя, я спачуваю і ёй і вам.

- Чорт ведае што.

- Нельга не лічыцца з фактам - учынена забойства, а ў цывілізаваным грамадстве гэта непазбежна вядзе да суда.

- Думаеце, знішчыць ядавітую пачвару - гэта забойства? Яна застрэліла яго, як шалёнага сабаку.

Містэр Джойс зноў адкінуўся ў крэсле і склаў рукі, крыху памаўчаў.

- Як ваш адвакат лічу сваім абавязкам звярнуць вашу ўвагу на яшчэ адну дэталь, якая выклікае ў мяне сумненне, - урэшце ціха сказаў ён і паглядзеў на свайго кліента спакойнымі цёмнымі вачыма. - Калі б ваша жонка стрэліла адзін раз, ніякіх перашкод у справе не было б. Але, на жаль, яна страляла шэсць разоў.

- Яна ж усё растлумачыла. Кожны б зрабіў тое самае, калі б давялося.

- Можа быць, - сказаў містэр Джойс, - і, з майго пункту гледжання, тое, пра што гаварыла Леслі, цалкам праўдападобна. Аднак нельга заплюшчваць вочы на факты. Заўсёды можна ўявіць сябе на месцы іншага, і не буду ўтойваць, быў бы я пракурорам, я б звярнуў асаблівую ўвагу менавіта на гэта.

- Пра што гаварыць, гэта ж глупства.

Містэр Джойс зірнуў на Роберта Кросбі. Лёгкая ўсмешка кранула яго вусны. Добры хлопец гэты Кросбі, але галава ў яго не варыць.

- Мабыць, вы і маеце рацыю, але ўсё гэта не важна, - адказаў адвакат, - я толькі хацеў вам напомніць. Цяпер ужо чакаць нядоўга, і я вам раю пасля суда паехаць куды-небудзь з жонкай, вам трэба развеяцца. Перажыць такое цяжка, нават калі цалкам упэўнены ў станоўчым рашэнні. Добры адпачынак вам не пашкодзіць.

За сёння першы раз Кросбі ўсміхнуўся, і ўсмешка зусім яго змяніла. Грубаватасць ужо не кідалася ў вочы. Было відаць, што гэта чалавек вельмі добры.

- Мне давядзецца больш адпачываць, чым Леслі. Яна цудоўна ўсё зносіць. Вось стойкі характар.

- Але, валодае сабой выдатна, - пагадзіўся адвакат. - Ніколі б не падумаў, што яна такая рашучая.

З таго дня, як місіс Кросбі арыштавалі, адвакату Джойсу час ад часу даводзілася з ёю гутарыць. Хоць і ўсяляк стараліся палепшыць яе ўмовы, яна знаходзілася ўсё ж у турме, наперадзе быў суд, таму нічога дзіўнага, калі б яе здароўе