1

Ліпы, што раслі на вуліцах горада, пачыналі жаўцець. Вецер паволі хадзіў вакол кожнага дрэва, нібы абмацваючы яго, спрабуючы, ці моцна трымаюцца медзякі-лісты, ці не пара скідаць іх на дол. Ды пакуль не вельмі багатай была яго здабыча. Сонца, хоць ужо і не так пякло, як у жніўні, яшчэ ярка свяціла ў чыстым сінім небе.

Зоя ішла па вуліцы, з прыемнасцю падстаўляючы пад цёплыя праменні свой твар, свае загарэлыя рукі. На ёй была стракатая сукенка, падперазаная шырокім чырвоным поясам. Светлыя валасы, неяк адмыслова зачэсаныя ўгору, ззаду трымала вялікая шпілька — такая прычоска цяпер была модная. Невялічкая, быстрая, з нясмелым позіркам крыху коса пастаўленых вачэй, Зоя нагадвала зайчыка. Можа таму і звалі яе сяброўкі ў школе Зайчыкам. А можа гэта мянушка пайшла ад імя — Зоя, Зоечка, Зайчык. Яна не крыўдзілася на мянушку і нават адгукалася, калі яе так звалі.

Але школа, сяброўкі — усё гэта мінулае. 3 сённяшняга дня ў яе пачынаецца новае жыццё. Яна будзе працаваць на гадзіннікавым заводзе ў зборачным цэху. 3 сённяшняга дня яна — самастойны, дарослы чалавек. Антаніна Іванаўна, Зоіна маці, сказала, што пакуль ім на жыццё хапае і бацькавай пенсіі. Але ўсё роўна палову заробку яна будзе аддаваць маці, а на астатнія — нашые сабе сукенак, справіць новае паліто.

Зоя ўвайшла ў тралейбус, села ля акна. Насустрач ёй пабегла вуліца. На прыпынках стаялі доўгія чэргі. Зоі здавалася, што ўсе людзі, якіх яна бачыць, спяшаюцца да нейкай сваёй работы. I ёй было радасна, што яна, разам з усімі, едзе працаваць. Але ва ўсіх такія спакойныя, упэўненыя твары. Усе недзе ведаюць сваю работу. А што ёй загадаюць? I ці здолее яна працаваць, ці навучыцца?

…Нясмела зайшла Зоя ў прасторны светлы цэх. У ім было, як у вялікай лабараторыі. Агромністыя, на ўсе сцены, чыста памытыя вокны, бліскучы лінолеум пад нагамі. I кругом на ўсіх — белыя халаты.

Начальнік цэха коратка зірнуў на яе і скіраваў свой позірк некуды ўглыб цэха. У белым халаце, крыху паўнаваты, з невялікімі залысінамі, ён здаўся Зоі падобны на доктара, якога выклікалі з паліклінікі, калі Зоя прастуджвалася. I калі ён палез у вялікую кішэню белага халата, ёй здалося, што зараз ён дастане адтуль трубку, якою слухаюць хворых. Але начальнік цэха дастаў нейкі жалезны інструмент, падобны на пласкагубцы. Ён зноў паглядзеў на Зою і ўжо даўжэй затрымаў на ёй позірк, нібы прыкідваючы, чаго яна варта.

— На якую ж аперацыю вас паставіць? — спытаўся ён, ляпаючы незнаёмым Зоі інструментам на цвёрдай шырокай далоні. Пасля павярнуўся і пайшоў наперад, аглядаючы доўгія стужкі канвеера.

Зоя не ведала, ці ёй трэба стаяць на месцы і чакаць, ці ісці за ім. Але начальнік цэха азірнуўся і рукою паклікаў яе.

— Вы хоць што-небудзь пра зборку ведаеце? — спытаўся ён, калі Зоя дагнала яго.

— Не,— адказала Зоя.

Начальнік цэха зноў спыніўся, пастаяў, падумаў, усё ляпаючы па далоні інструментам, пасля сказаў:

— Пастаўлю вас на праўку валаска і баланса, на гэтую аперацыю нам патрэбны людзі, — і паклаў інструмент у кішэню, нібы той памог яму вырашыць пытанне і цяпер ужо быў непатрэбен.— Рэня! — паклікаў ён, паварочваючыся да канвеера.

Зоя зусім не ведала, што такое праўка валаска, праўка баланса. Да таго ж вельмі строга хмурыў бровы начальнік цэха. I яна адчула, што радасны настрой, з якім нядаўна ехала сюды, пачынае спадаць, а трывога ўсё больш расце ў яе сэрцы.

А начальнік цэха падводзіў ужо яе да нейкай дзяўчыны.

— Вось, знаёмцеся,— сказаў ён.— Рэня Валожына. Яна будзе вас вучыць.

— Сядайце, калі ласка,— паказала Рэня на круглае, як у цырульні, крэсла, што стаяла з другога боку канвеера.

Калі начальнік цэха пайшоў, Зоя села на крэсла, адчуваючы на сабе цікаўныя позіркі дзяўчат.

— Паглядзіце пакуль, як мы працуем,— сказала Рэня, не адрываючыся ад работы.

Уздоўж стужкі канвеера, нізка нахіліўшыся да яе, сядзелі дзяўчаты ў белых халатах і аднолькава завязаных белых марлевых касынках. Пасля таго, як у планачцы, прымацаванай да канвеера, загаралася чырвоная лямпачка, стужка пачынала павольна рухацца. Праз некаторы час яна спынялася, а потым зноў загараўся чырвоны агеньчык, і стужка зноў рухалася. Дзяўчаты пінцэтамі бралі нейкія малюсенечкія дэталі і прымацоўвалі іх да металічнай пласцінкі. Час ад часу яны перадавалі нешта адна адной і гаварылі незразумелыя для Зоі словы — «на другі ход», «на ангрэнаж». Часам гаварылі звычайнае: «Учора новы кінафільм глядзела…», «А Вера замуж выйшла, ведаеш?».

Зоя непрыкметна разглядала Рэню. «Прыгожая»,— падумала яна. У Рэні былі тонкія цёмныя бровы, якія, нібы птушыныя крылы, разляталіся на яе гладкім белым ілбе. I ўвесь твар у яе быў нейкі гладкі, чысты. Каля вуснаў ляжала ледзь прыкметная рысачка, якая рабіла выраз твару мяккім і добрым. Рэня сядзела, нізка нахіліўшыся да канвеера, прыставіўшы да вока лупу, якая на драцяным абручыку трымалася ў яе на галаве. Часам яна паднімала лупу на лоб і тады рабілася падобнаю на шахцёра.

Злева ад Рэні сядзела дзяўчына з быстрымі, вясёлымі вачыма. Часам яны паблісквалі так гарэзліва, што, здавалася, дзяўчыне трэба было стрымлівацца, каб не зарагатаць альбо не выкінуць якую штуку.

Справа ад Рэні працавала, не паднімаючы галавы і нават ні разу не глянуўшы на Зою, дзяўчына з круглым ружовым тварам. У яе былі светлыя вейкі і залацістыя, густыя бровы, якія амаль збягаліся ў пераноссі кожны раз, калі яна нахілялася да канвеера.

Нечакана ў цэху пачулася музыка. Ігралі знаёмую мелодыю з кінафільма.

— Мусіць Жэня ліст ад жонкі атрымаў і настрой у яго добры, што вясёлую музыку паставіў,— сказала дзяўчына з гарэзлівымі вачыма. Яна бліснула імі на Рэню, чакаючы, што тая ёй адкажа.

— Калі так, хай часцей палучае,— падтрымала жарт Рэня.— Ну, цяпер мы з вамі крышку зоймемся, я наперад нарыхтавала дэталей,— сказала яна Зоі. Потым акуратна дастала з шуфлядкі нейкія інструменты, паклала іх перад сабою.

— Дык вось,— паказала яна рукою на доўгую стужку,— перад вамі канвеер. Першая аперацыя на ім — рэмантуар. Устаўляецца ключ гадзінніка, акунднае кола, пераводныя рычагі. Робіцца завод гадзінніка. Ставіцца рэмантуарны мост. У нас ідзе першы ангрэнаж, потым другі ангрэнаж — барабан, барабанны мост і барабаннае кола. Пасля другі ход — анкерны мост і